مروری بر سبد دارایی ایرانیان در6 سال گذشته

ایران به دلایل مختلفی تقریبا هر ساله درگیر تورم افسار گسیخته بوده و به دلیل عدم توانایی مسئولان سیاست­ های پولی و مالی در کنترل این رشته ابر تورم­ ها در چند دهه اخیر، خانوار­ها به ناچار در تلاش برای حفظ قدرت خرید خود بوده ­اند. در این بین طلا، بورس و ارز مهم ترین دارایی های سبد سرمایه­ گذاری خانوار­ها را تشکیل داده و حتی به دلیل بازار آشفته خودروی تولید داخل، حتی خودرو نیز بر خلاف دیگر نقاط جهان به عنوان یک دارایی سرمایه­ ای که می­ تواند ارزش دارایی خانوار را حفظ کند در نظر گرفته شده است. در ادامه روند تغییرات قیمت خودرو، ارز، بورس و طلا در شش سال گذشته با روند تورم مورد بررسی قرار گرفته است.

از بازار خودرو روند قیمتی دو خودروی پراید 111 و پژو 206 تیپ دو در نظر گرفته شده است. از بازار طلا روند قیمتی سکه بهار آزادی و مثقال طلا و از بازار ارز و سهام روند قیمتی دلار و شاخص بورس تهران مورد برسی قرار گرفته است. روند قیمتی دارایی ­های به همراه تورم  در شکل 1 قابل مشاهده است.

شکل1. نمودار میله ای تغییرات قیمت دارایی ها و تورم بین سال های 1396 تا 1401

همان طور که در شکل1 قابل مشاهده است تغییرات قیمت خودرو در تمامی سال­ ها به جز سال 1401 نسبت به تورم بالاتر بوده و در راستای حفظ ارزش دارایی مؤثر ظاهر شده است ولی  در سال  1401 و تا سه ماهه سوم سال روند تغییرات قیمت خودروهای مورد نظر نسبت به تورم رقم پایین ­تری را تجربه کرده است. سال 1400 دارایی خودرو بهترین عملکرد را نسبت به دیگر دارایی­ ها از خود نشان داده است. در مقابل دیگر دارایی ­ها بازار خودرو از مؤلفه ­های زیادی تأثیر می پذیرد. فولاد، لاستیک، پلاستیک و آلومینیوم چهار کالای معمولی هستند که در خودروها یافت می شوند. همچنین، صنعت خودرو به نفت و فرآورده های نفتی، نه تنها برای بنزین، بلکه برای سنتز پلاستیک و سایر مواد مصنوعی متکی است در نتیجه قیمت جهانی کامودیتی ها، هزینه تولید، نوع رقابت موجود در بازار خودرو و بحث عرضه و تقاضا، بازار خودرو را به یک بازار پیچیده تبدیل کرده است.

 تغییرات قیمتی دارایی طلا در سال­های 96، 97، 98، 99 از تورم بالاتر بوده و به عنوان یک دارایی شاخص در امر حفظ ارزش دارایی به خوبی ظاهر شده است. دارایی طلا در دو سال 96 و 97 بهترین عملکرد را نسبت به دیگر دارایی ها از خود نشان داده است. روند قیمتی طلا به دلیل مبادله شدن این دارایی با ارز دلار به ارزش دلار بسیار حساس است. همچنین به دلیل عرضه محدود طلا، تقاضا برای این فلز کمیاب بسیار تعیین کننده است.

روند قیمتی دلار در سال های 96، 97 و 98 از میزان تورم بالاتر بوده ولی این دارایی نسبت به دیگر دارایی ها تعداد سال کمتری توانسته به عنوان سپر در مقابل تورم ظاهر شود. دارایی ارز تا سه ماه سوم سال 1401 بهترین عملکرد را در بین دیگر دارایی ها از خود نشان داده است. بیشترین میزان افزایش قیمت دلار مربوط به سال 97 یعنی خروج آمریکا از برجام است. نکته مهمی که باید در مورد قیمت دلار به آن توجه کنیم این است که همه دارایی­ های مورد بررسی به طور مستقیم یا غیر مستقیم از قیمت ارز و به خصوص قیمت دلار تأثیر می­ پذیرند.

روند تغییر قیمت سهام در شکل 1 نشان می دهد که در سال های 96، 97، 98 و 99 تغییرات شاخص بورس از تورم بیشتر بوده و به خوبی در امر حفظ ارزش موفق بوده است. در سال­های 98 و 99 بهترین عملکرد را نسبت به دیگر دارایی ها از خود نشان داده ولی از طرف دیگر در سال 1400 و تا سه ماهه سوم سال 1401 بدترین عملکرد بین دیگر دارایی ها متعلق به دارایی سهام بورس بوده به طوری که  تغییرات شاخص بورس در سه ماهه سوم سال 1401 منفی بوده است.

شکل2. مجموع سود هر یک از دارایی ها در 6 سال اخیر

در شکل شماره 2  مجموع سود هر یک از دارایی ها در 6 سال اخیر به تصویر کشیده شده است. در 6 سال اخیر شاخص بورس بیشترین میزان افزایش ارزش را تجربه کرده و مثقال طلا و سکه در رده های بعدی قرار دارد. دارایی خودروهای پراید 111 و 206 تیپ 2 از این حیث کمترین میزان را به خود اختصاص داده است.

شکل3. نمودار خطی تغییرات قیمت دارایی ها و تورم بین سال های 1396 تا 1401

در شکل شماره 3 با توجه به مقایسه خطی روند قیمتی دارایی ها و تورم با یکدیگر شیب صعود و نزول تغییرات قیمتی نمایان می ­شود. با توجه به نمودار 3 شیب تند نزولی تغییرات قیمتی شاخص بورس بین سال 1399 تا 1400 و تغییرات قیمتی طلا و ارز بین سال 97 تا 98  ریسک بالای این دارایی ها را نشان می دهد. در مقابل تغییرات قیمت خودرو­های مورد نظر نسبت به دیگر دارایی ها از شیب کمتری برخوردار بوده و ریسک در اختیار داشتن دارایی خودرو در سال های اخیر پایین تر از دیگر دارایی نشان داده می­ شود. با بررسی بیشتر شکل 3 می توان به این نکته پی برد که دارایی خودرو نسبت به دیگر دارایی ها تعداد سال بیشتری توانسته در حفظ ارزش مؤثر باشد به گونه ای که قیمت پراید 111 در هیچ کدام از سال ها به جز سال 1401 زیر منحنی تورم قرار نگرفته است. ارزش دارایی ها با توجه به عوامل مختلف در سال های اخیر دچار تغییر شده اند و بررسی ارزش دارایی ها در 6 سال اخیر بر این موضوع تأکید می­ کند. البته باید خاطر نشان کرد که سال 1401 به پایان نرسیده و روند ارزش دارایی های بررسی شده تحت شرایط مختلف اقتصادی، مالی، سیاسی و ژئوپلیتیکی می­تواند دچار تغییر شوند.