سازمان ملل متحد در طرحی که با عنوان اقدام اقلیمی[1] آن را معرفی کرده است بر روی این نکته تأکید داشته است که انرژی ارزان و پاک دو مورد از اهداف اساسی توسعه پایدار است که کشورهای جهان باید تا سال 2030 میلادی برنامه ها و طرح های مناسبی را برای دستیابی به آن موردتوجه قرار دهند. این دو هدف از نظر کاربردی تنها محصول بررسی های سازمان ملل متحد نبوده است، بلکه منبعث از مطالعات و ضرورت هایی است که در کشورهای مختلف جهان در پیش روی بشریت قرار گرفته است. این اطلاعات و آگاهی های فراگیر حتی پیش از آنکه در برنامه اقدام اقلیمی سازمان ملل متحد به‌صورت رسمی اعلام شود توسط کشورهای مختلف جهان به رسمیت شناخته شده بود و در نتیجه برنامه هایی نیز برای دستیابی به انرژی پاک و ارزان موردتوجه قرار گرفته بود. به عبارت دیگر، برنامه اقدام اقلیمی سازمان ملل متحد به رویکردهایی رسمیت بخشید که پیش‌تر بر اساس ضرورت های ناشی از تغییرات اقلیم، ژئوپلیتیک انرژی و موضوع دسترسی پایدار و ارزان به انرژی از سوی کشورهای مختلف مورد پیگیری قرار می گرفتند.
معرفی برنامه اقدام اقلیمی یک انگیزه ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک جدید برای عربستان سعودی به وجود آورد تا هم با ریسک های ژئوپلیتیک محلی خود روبه‌رو شود و هم آماده رویارویی با ریسک های جهانی گردد. آغاز برنامه اقدام اقلیمی در کشورهای مختلف و برنامه هایی که در این زمینه ارائه شده است نشان‌دهنده آن است که از سال 2030 به بعد به‌صورت جدی باید انتظار کاهش سهم انرژی های فسیلی در تأمین انرژی جهان را داشت. این مورد بزرگ‌ترین ریسک ژئوپلیتیکی است که در پیش روی اقتصاد نفتی عربستان سعودی قرار دارد: کاهش تقاضای جهانی برای انرژی فسیلی و در شرایطی که رقابت های متعددی میان تولیدکنندگان نفت خام وجود دارد اقتصادهای نفتی جهان و البته عربستان را با کمبود درآمد، کاهش رشد اقتصادی، افزایش هزینه های دولت و… روبه‌رو خواهد ساخت. در نتیجه عدم آمادگی برای ورود به دورانی که نفت سلطه بلامنازع جهانی خود را از دست خواهد داد به معنای خودکشی اقتصادی هر کشوری خواهد بود که دارای اقتصاد نفتی است.
هم‌زمان، تأکید بر روی دسترسی به انرژی ارزان و پاک نشان‌دهنده آن است که یک بازار اقتصادی بزرگ چند هزار میلیارد دلاری در زمینه تولید انرژی های پاک در حال ظهور است که میتواند برای کشورهایی که ظرفیت های محیطی – طبیعی مناسبی دارند به‌عنوان یک منبع جدید درآمد مورداستفاده قرار گیرد. به‌عبارت‌دیگر، ریسک ژئوپلیتیک کاهش جایگاه نفت به معنای ظهور فرصت ژئواکونومیک رشد جایگاه منابع انرژی تجدیدپذیر خواهد بود.
در این چارچوب عربستان سعودی تلاش نموده است تا برنامه های تحول اقتصادی خود را به نحوی طراحی نماید که بتواند این کشور را در زمینه تولید انرژی های تجدیدپذیر به یکی از قطب های انرژی تبدیل کند. هدف اولیه عربستان سعودی تولید 58.5 گیگاوات انرژی تجدیدپذیر در سال 2030 میلادی خواهد بود که باعث می‌شود این کشور به بزرگ‌ترین تولیدکننده انرژی پاک در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا تبدیل گردد. 70 درصد از ظرفیت تولید انرژی پاک عربستان به‌وسیله زیرمجموعه های اقتصادی صندوق سرمایه گذاری عمومی عربستان سعودی ایجاد خواهد شد. در چارچوب این برنامه در حوزه انرژی تجدیدپذیر عربستان سعودی به سه هدف زیر، دست خواهد یافت:
(1) قطع وابستگی داخلی به نفت خام برای تولید الکتریسیته؛
(2) ایجاد منابع درآمدی جدید و پایدار برای حکومت عربستان به‌وسیله فروش انرژی پاک در داخل کشور و صدور آن به کشورهای همسایه،
(3) بومی سازی فناوری های استحصال انرژی پاک به‌نحوی‌که کشور عربستان سعودی در آینده به یکی از بزرگ‌ترین تأمین‌کنندگان تجهیزات و دانش فنی تولید انرژی تجدیدپذیر تبدیل گردد.
فرصت هایی که در چارچوب چرخش عربستان سعودی به سمت انرژی های تجدیدپذیر وجود دارد یکی دیگر از انگیزه های صندوق سرمایه گذاری عمومی عربستان[2] برای سرمایه گذاری در این حوزه بوده است:
(1) پیش بینی رشد درخواست برای برق در سال 2030 میلادی؛
(2) حوزه انرژی های تجدیدپذیر یک صنعت رقابتی جذاب است که اجازه می دهد نه تنها منابع انرژی جایگزین در دسترس شهروندان قرار گیرد، بلکه می تواند زمینه را برای دگرگونی بنیادین صنایع داخلی فراهم کند.
(3) استفاده از ظرفیت های طبیعی عربستان سعودی برای تولید انرژی بادی و خورشیدی به اقتصاد این کشور اجازه می دهد تا زنجیرهای از ارزش‌افزوده را خلق کنند که به‌وسیله صنایع وابسته به انرژی های تجدیدپذیر تولید می شوند؛
(4) تمرکز بر روی انرژی های تجدیدپذیر تأثیر جانبی خود را بر روی بازیابی زباله های زیست محیطی به جا گذاشته و فرصت آن را فراهم میکند تا از نظر زیست‌محیطی کشور عربستان سعودی در مسیر دستیابی به پایداری زیست‌محیطی گام بردارد.
(5) بخش انرژی های تجدیدپذیر به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم ظرفیت آن را دارد تا بین 200 هزار تا 1 میلیون شغل جدید را برای اقتصاد عربستان سعودی ایجاد کند؛
(6) حکومت عربستان سعودی از طریق فروش انرژی تجدیدپذیر، اخذ مالیات از شرکت های فعال در زنجیره تأمین انرژی و همچنین اخذ مالیات‌بردرآمد از کارگران و کارمندان این شرکت ها می تواند یک منبع درآمدی جدید و پایدار برای تأمین هزینه های خود ایجاد کند.
بر همین اساس حکومت عربستان سعودی تلاش نموده است که با لحاظ نمودن زمینه های جغرافیایی، اقتصادی، سیاسی و همچنین مطالعات آینده نگرانه خود در زمینه انرژی های تجدیدپذیر مجموع های از اهداف عینی و قابل دستیابی را برای برنامه های خود در این حوزه تعریف کند. در این چارچوب مهم‌ترین اهدافی که عربستان سعودی در حوزه سرمایه گذاری در انرژی های تجدیدپذیر به دنبال تحقق آن هاست عبارت هستند از:
(1) افزایش مقدار دارایی های صندوق سرمایه گذاری عمومی عربستان سعودی؛
(2) ایجاد بخش های جدید مولد در اقتصاد عربستان با استفاده از منابع و ظرفیت های صندوق سرمایه گذاری عمومی عربستان سعودی؛
(3) محلی سازی فناوری های جدید و دانش در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر به‌گونه‌ای که باعث شود در آینده عربستان سعودی به یکی از قدرت های جهانی در زمینه تولید انرژی پاک تبدیل گردد؛
(4) گسترش مشارکت اقتصادی در عربستان سعودی با مرکزیت صندوق سرمایه گذاری عمومی؛
(5) ایجاد تحول و پویایی در اقتصاد عربستان سعودی و آماده ساختن آن برای ورود به جهان بدون نفت خام.
در نتیجه باید گفت راهبردهای عربستان سعودی در بلندمدت یک ماهیت تحولبخش دارند که به اقتصاد این کشور اجازه می دهد تا از میزان ریسک های ژئوپلیتیک خود در حوزه انرژی بکاهند، بر قدرت ژئواکونومیک خود بیفزایند و هم‌زمان خود را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین قدرت های اقتصادی جهان در هزاره جدید معرفی کنند. به‌عبارت‌دیگر، عربستان سعودی به دنبال آن است که با کسب شناخت مناسب از موقعیتی که در آن قرار دارد ریسک ژئوپلیتیکی که به آن مبتلا شده است را به یک فرصت ژئواکونومیک منحصربه‌فرد تبدیل کند تا بتواند در آینده از مزیت های ژئواکونومیکی خود در راستای اهداف مختلف بهره برداری نماید.
[1] Climate Action
[2] The Public Investment Fund
