درحالی‌که توجه جهان به طور مستقیم بر اوکراین متمرکز شده است، رهبران پنج کشور بریکس – برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی – به طور مجازی در چهاردهمین اجلاس سران به میزبانی رئیس‌جمهور چین شی جین‌پینگ دیدار کردند. درحالی‌که برخی از موضوعات این نشست بر امکان گسترش گروه به ایران، آرژانتین و یا پاکستان متمرکز بود، هند توانست از دشمنی دیرینه همتایان چینی و روسی خود با کشورهای غربی دوری کند و در عوض تمرکز اصلی خود را در مورد وضعیت بشردوستانه در اوکراین گذاشت.
مودی (نخست‌وزیر هند) که با رهبران گروه 7 در جنوب آلمان دیدار کرد، موفق شد از دام‌های دیپلماتیکی که به روابط هند با ایالات متحده آسیب می‌رساند، جلوگیری کند. به همین ترتیب، خودداری از پیوستن به اتحاد غرب در مورد روسیه درحالی‌که می‌دانیم مسکو هدف اصلی انتقاد در گروه هفت خواهد بود، به هند این امکان را داد که رابطه حساس دوجانبه را متعادل کند.
برای چند هفته، تمرکز اجلاس سران به طرز عجیبی بر این بود که آیا اجلاس شخصاً برگزار می‌شود یا خیر، زیرا فرصت‌های حساسی برای مذاکره می‌توانست رخ دهد، چیزی که چین روی آن حساب می‌کرد. هند و چین همچنان در یک بن‌بست پرتنش در شرق لاداخ هستند، جایی که چین در آن‌سوی خط کنترل واقعی باقی‌مانده است. امتناع چین از عقب‌نشینی پیش از اجلاس سران بریکس ممکن است مودی را از دیدار حضوری منصرف کرده باشد. علاوه بر این، پس از برگزاری پانزدهمین دور در مارس سال جاری، هند و چین نتوانستند در مورد سطح بعدی (دوره شانزدهم) مذاکرات در سطح فرماندهی سپاه به توافق برسند. مذاکرات در سطح نظامی و دیپلماتیک بین دو طرف با ادامه اختلافات اساسی بین دو طرف هیچ پیشرفتی نداشته است.
این اختلافات مداوم در حال حاضر به طور آشکار در تأثیرگذاری بر جلسات دوجانبه و چندجانبه بین هند و چین نقش بازی می‌کند. در مورد مسائل ضدتروریسم، حقوق دریایی، حاکمیت، و ابتکار کمربند و جاده (BRI[1])، اختلافات بین چین و هند بیشتر می‌شود. مهم‌تر از همه، گام اخیر چین برای جلوگیری از پیشنهاد مشترک هند و ایالات متحده برای معرفی عبدالرحمان مکی، شبه‌نظامی ارشد ارتش مستقر در پاکستان به‌عنوان تروریست جهانی تحت کمیته تحریم‌های سازمان ملل متحد، بیش از هر تلاشی برای همکاری بیشتر در زمینه مبارزه با تروریسم از طریق بریکس به چشم می‌خورد. با بحث در مورد گسترش احتمالی بریکس که قرار است ایران و پاکستان را نیز شامل شود، دستور کار مبارزه با تروریسم در بریکس بعید است به نتیجه برسد. علاوه بر این، تعهدات روبه‌رشد هند در زمینه مبارزه با تروریسم مابین ایالات متحده، ژاپن، استرالیا و هند(Quad) ، دلایل قوی‌تری را برای دهلی‌نو برای ترسیم مسیر متفاوتی در زمینه همکاری در مورد موضوعات پرتنش که مواضع متفاوتی را در میان کشورهای عضو بریکس ایجاد کرده است، فراهم می‌کند.
هند همواره تعهدات خود را در قبال قوانین بین‌الملل به پکن یادآوری کرده است، همان‌طور که وزیر امور خارجه جایشانکار در ماه مه اشاره کرد که «بریکس بارها احترام به برابری حاکمیت، تمامیت ارضی و قوانین بین‌المللی را تأیید کرده است. ما نیز باید به این تعهدات عمل کنیم.» چین مایل بود وقایع در امتداد مرز با چین غربی را کم‌اهمیت جلوه دهد و سخنگوی حزب کمونیست چین در گفتگو با گلوبال تایمز خاطرنشان کرد که «چین و هند نباید اجازه دهند که مسئله مرزی بر توسعه کلی روابط دوجانبه تأثیر بگذارد».
مناقشه هند و چین در لاداخ شرقی از بسیاری جهات به توانایی کشورهای بریکس برای هماهنگ کردن سیاست‌های خود و به چالش کشیدن رهبری اقتصادی و ژئوپلیتیکی آسیب رسانده است. دشمنی‌ها فراتر از رویارویی نیروهای نظامی چینی و هند در امتداد خط کنترل حقیقی (Line of Actual Control) در منطقه مورد مناقشه چین و هند است. هند و چین در مجامع دیگر رقابت می‌کنند. به‌عنوان‌مثال، در شورای امنیت سازمان ملل متحد، چین از حمایت از وضعیت عضو دائمی هند امتناع کرده است. هند به نوبه خود نیز کمتر از طرح گران‌قیمت کمربند و جاده ابریشم چین حمایت کرده است.
چین که از عدم پیشرفت و هماهنگی پیش از اجلاس مجازی ناامید شده بود، گسترش اتحادیه را پیشنهاد داده بود و پاکستان در صدر فهرست قرار دارد. چین از پاکستان دعوت کرد تا در گفتگوی سطح بالا در مورد توسعه جهانی شرکت کند، اما هند از حضور آن‌ها جلوگیری کرد تا چینی‌ها نگران شوند. مودی به تعویق انداختن تلاش چین برای گسترش بریکس را در اولویت قرار داده است و در عوض پیشنهاد کرده است که این گروه ابتدا شرایط لازم برای اعضای جدید را مشخص کند. ایران نیز درخواست عضویت کرده است، پیشنهادی که ممکن است نظر دهلی‌نو را به خود جلب کند، به‌ویژه پس از گرم‌شدن روابط ایران و هند پس از سفر رسمی امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه ایران به هند در اوایل ژوئن و دیدار با جیشانکار.
هند با گسترش بریکس مخالف نیست، اگر این ایده روح واقعی چندجانبه‌گرایی را تقویت کند، احتمال ورود کشورهایی مانند ایران و پاکستان به بریکس ممکن است انتخاب‌ها و قدرت مانور هند را در این گروه محدود کند. سپس برجام گسترده شامل چهار کشور می‌شود که یا مخالف غرب باقی می‌مانند یا به چین نزدیک می‌شوند: چین، ایران، پاکستان و روسیه. برای هند، هم‌افزایی مشارکت خود در بریکس با مشارکت در گروه‌های تحت رهبری غرب مانند گروه هفت ظرف یک هفته در ماه گذشته، چالش حساسی را پیشروی هند به تصویر می‌کشد. ازآنجایی‌که شکاف در نظم سیاسی، اقتصادی و نظامی جهانی آشکارتر می‌شود – با جنگ ادامه‌دار روسیه و اوکراین که احتمالاً چنین شرایطی را تشدید می‌کند – بریکس و همچنین شکل گسترش‌یافته آن در آینده ممکن است فضای بسیار محدودی برای بهره‌گیری انتخاب‌های جهانی و منطقه‌ای هند باشد.
در نهایت، تمایل چین به کشاندن مسائل دوجانبه به مکانیسم‌های چندجانبه مانند سازمان همکاری شانگهای و بریکس ممکن است به شکل‌گیری ژئوپلیتیک وسیع‌تری در آینده کمک کند، اما عملکرد سالم این سازمان چندجانبه را به‌خوبی پیش نمی‌برد. به‌این‌ترتیب، توانایی هند برای همکاری با گروه‌های تحت رهبری غرب، توان طرح‌های چینی را کم می‌کند.
[1] راه دریایی و زمینی ابریشم