در تاریخ 18 دسامبر سال 2022 میلادی به مدت سه روز نیروهای دریایی ارتش چین و ارتش روسیه یک مانور دریایی مشترک را برای کسب آمادگی در برابر تهدیدات دریایی دشمنان خود برگزار کردند. این مانور دریایی مشترک که در سواحل استان جنوبی ژین جینانک در ساحل دریای چین شرقی برگزار گردید نشان دهنده گسترش همکاری های نظامیان و امنیتی میان دو کشور است که در یک سال اخیر رو به گسترش بوده است. در این مانور دریایی واحدهای رزمی منتخب ناوگان اقیانوس آرام ارتش روسیه در کنار واحدهای دفاعی و تهاجمی ارتش چین در منطقه دریایی دریای چین جنوبی شرکت داشتند. طبق بیانیه رسمی که از طرف برگزارکنندگان این مانور دریایی منتشر شده است هدف از انجام این تمرین دریایی کسب آمادگی لازم برای واکنش به تهدیدهای مشترکی است که دو کشور روسیه و چین با آن مواجه هستند.
هرچند دو کشور چین و روسیه چندین دهه است که در موضوعات ژئوپلیتیک مختلف همواره بی اعتمادی خود را نسبت به یکدیگر به نمایش گذاشته اند، اما روندهای حاکم بر ژئوپلیتیک نظام های جهانی حکایت از آن دارد که آن ها در زمینه نظام سیاسی لیبرال غرب که از سوی آمریکا رهبری می شود احساس تهدید می کنند. این احساس تهدید در یک سال اخیر به سبب پیامدهای ژئوپلیتیک جنگ اوکراین نیز تشدید شده است. این امر نشان‌دهنده آن است که بروز جنگ اوکراین باعث به راه‌افتادن مجموعه ای از ریسک های ژئوپلیتیک شده است که هرکدام از آن ها را می توان علت و معلول ریسک های ژئوپلیتیک دیگر دانست.
در مرحله نخست، با حمله نظامی روسیه به اوکراین مشخص گردید که جهان و به‌خصوص کشورهای غربی و متحدان منطقه ای آن ها در سراسر اوراسیا در معرض تهدیدهای ژئوپلیتیک آنی روسیه و چین قرار دارند. در واکنش به این ریسک های ژئوپلیتیک آمریکا و متحدان غربی این کشور تلاش نمودند تا با استفاده از ابزارهای مختلف دیپلماتیک، سیاسی، اقتصادی و حمایت‌های لجستیک از اوکراین در برابر روسیه حمایت نمایند. این روند در ادامه برای روسیه مشخص نمود که در معرض ریسک ژئوپلیتیک تحریم های غرب قرار گرفته است. در واکنش به این موضوع، روسیه با تهدید به انجام حمله هسته ای مانع از مداخله مستقیم نظامی غرب در جنگ اوکراین شد. این واکنش روسیه در ادامه یک ریسک ژئوپلیتیک عمده دیگر را برای کشورهای غیر هسته ای جهان مشخص کرد: در صورت درگیری با هر یک از ابرقدرت های جهانی آن ها نمی توانند بر روی حمایت مستقیم ابرقدرت ها در میدان جنگ حساب ویژه ای باز کنند. چرا که در چنین وضعیتی ممکن است همانند روسیه تهدید استفاده از تسلیحات هسته ای در جنگ افزایش یابد و به‌این‌ترتیب دیگر قدرت های جهانی به سبب بازدارندگی سلاح های هسته ای و ریسک ژئوپلیتیک شروع یک جنگ تمام هسته ای از مداخله مستقیم پرهیز خواهند کرد. به‌این‌ترتیب، واکنش های ژئوپلیتیک به این زنجیره از ریسک های ژئوپلیتیک در یک سال گذشته تسریع شد و شدت یافت.
مهم‌ترین واکنش کشورها به گسترش ریسک ژئوپلیتیک احتمال جنگ با ابرقدرت های جهانی گرایش به سمت استراتژی «خودبسندگی دفاع برای جنگ» است که حداقل در شش ماه اخیر به‌صورت رسمی از سوی دو کشور تایوان و ژاپن اعلام شده است. در چارچوب این استراتژی های جدید هر دو کشور تایوان و ژاپن به درک این واقعیت نائل شدند که در صورت درگیری نظامی با همسایگان ابرقدرت خود فرصت و امکان دریافت کمک نظامی مستقیم را از متحدان غربی و به‌خصوص ایالات متحده آمریکا نخواهند داشت. بر همین اساس این کشورها برنامه بازسازی ساختارهای دفاعی و روزآمدکردن راهبردهای دفاعی را آغاز کردند. این برنامه ها با گسترش بودجه دفاعی و تلاش برای پویا شدن ساختار رزمی ارتش و افزایش قدرت آتش تهاجمی به ارتش همراه بوده است و هم‌زمان چراغ سبز را نیز از سوی ایالات متحده آمریکا به همراه داشته است. به‌عبارت‌دیگر، امروز به سبب گسترش شناخت جهانی از پیامدهای ژئوپلیتیک جنگ اوکراین کشورهای مستقل به سمت طراحی مجدد برنامه های دفاعی خود حرکت کرده اند. تعدد کشورهایی که خود را در معرض تهدیدهای ژئوپلیتیک روسیه و چین (و البته کره شمالی در شرق آسیا) مشاهده می کنند قابل‌توجه است. به‌خصوص آن که عمده این کشورها از نظر زیرساخت های اقتصادی و فناوری در جایگاه مناسبی قرار دارند و ظرفیت آن را دارند که هزینه های نظامی موردنیاز برای تقویت زیرساخت های دفاعی خود را فراهم کنند. مهم‌ترین این کشورها در قاره آسیا عبارت هستند از کره جنوبی و ژاپن. اما حرکت این کشورها به سمت تقویت ساختارهای دفاعی که واکنشی به ریسک ژئوپلیتیک حمله احتمالی روسیه یا چین بوده است خود موجد پیدایش ریسک های ژئوپلیتیک جدیدی بوده است. دو کشور روسیه و چین گسترش این برنامه های نظامی را در راستای منافع ملی و برنامه های راهبردی آمریکا برای مهار خود قلمداد می کنند و تداوم این روند را به زیان خود می دانند. در نتیجه برای حفظ برتری استراتژیک خود در منطقه شرق آسیا و هم‌زمان گسترش بازدارندگی دفاعی در برابر آمریکا به سمت گسترش همکاری های دفاعی قدم برداشته اند که نمود آن را می توان در مانور دریایی هفته گذشته در دریای چین شرقی مشاهده کرد.
در ادبیات علوم نظامی افزایش قدرت دفاعی به معنای گسترش قدرت تهاجمی یک کشور است. حرکت ژاپن، کره جنوبی و تایوان برای تقویت توان دفاعی خود شامل طیف متنوعی از برنامه ها نظیر گسترش قدرت تهاجمی نیروی هوایی، تجهیز ارتش به موشک های برد متوسط، توسعه ناوگان دریایی و تحرک بخشیدن به نیروی زمینی است. همه این موارد در شرایط جنگی می توانند هم کارکرد دفاعی داشته باشند و هم برای حمله به نیروهای دشمن به کار گرفته شوند. به عبارت دیگر، زنجیره ریسک های ژئوپلیتیکی که در نتیجه جنگ اوکراین خلق شده است باعث گردید که هر دو کشور روسیه و چین در شرق آسیا خود را در معرض ریسک ژئوپلیتیک افزایش قدرت دفاعی سه کشور قدرتمند و غرب گرای این منطقه ببینند. علاوه بر این، تقویت قدرت دفاعی این کشورها هم‌زمان به معنای گسترش قدرت بازدارندگی آمریکا در شمال اقیانوس آرام و شرق آسیا خواهد بود که از نظر ژئوپلیتیک به زیان چین و روسیه است. بر همین اساس هر دو کشور روسیه و چین نیازمند گسترش همکاری های استراتژیک هستند تا از تغییر وضعیت به نفع آمریکا و متحدان منطقه ای این کشور جلوگیری نمایند. همین موضوع مهم‌ترین مشوق برای افزایش همکاری های نظامی این دو کشور است که خود می تواند مولد ریسک های ژئوپلیتیک جدید برای کشورهای شرق آسیا و ایالات متحده آمریکا باشد و واکنش های جدیدی را نیز به همراه داشته باشد.
به‌صورت خلاصه باید گفت، پیامدهای ژئوپلیتیک جنگ اوکراین برای امنیت و ثبات جهانی به‌قدری گسترده بوده است که باعث گردیده است منافع و امنیت ابرقدرت های جهانی و کشورهایی که خود را در معرض ریسک ژئوپلیتیک مداخله آن ها مشاهده می کنند در معرض خطر قرار گیرد. مهم‌ترین راهبرد کشورها برای مقابله با این وضعیت تقویت قدرت نظامی بوده است که زمینه ساز گسترش مسابقه تسلیحاتی و رقابت های ژئوپلیتیک جدید است؛ بنابراین باید گفت، مهم‌ترین ریسک ژئوپلیتیک گسترش همکاری‌های نظامی چین و روسیه کاهش ثبات و امنیت جهانی است. چرا که بدون شک در آینده شاهد مسابقه تسلیحاتی و کاهش ثبات منطقه ای در مناطق جغرافیایی پیرامون این دو کشور خواهیم بود.
