صندوق‌های کالایی قابل‌معامله در بورس (ETF) نوعی صندوق سرمایه‌گذاری و محصول قابل‌معامله در بورس هستند. یعنی در بورس اوراق بهادار معامله می‌شوند. صندوق‌های ETF از بسیاری جهات شبیه به صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک هستند. یک ETF، دارایی‌هایی مانند سهام، اوراق‌قرضه، ارزها، قراردادهای آتی و یا کالاهایی مانند شمش طلا را در اختیار دارد. و عموماً با مکانیزم آربیتراژی که برای حفظ معامله آن نزدیک به ارزش خالص دارایی‌اش طراحی شده است، عمل می‌کند. آربیتراژ مفهومی مهم در علم اقتصاد و به معنی کسب سود از تفاوت قیمت هم‌زمان یک دارایی بین دو یا چند بازار است.
اگرچه گاهی اوقات ممکن است انحرافات وجود داشته باشد، اما اکثر صندوق‌های ETF صندوق‌های شاخص هستند. یعنی همان اوراق بهادار را به نسبت یک شاخص خاص بازار سهام یا شاخص بازار اوراق‌قرضه نگهداری می‌کنند. به‌استثنای ETFهای غیرشفاف با مدیریت فعال، در بیشتر موارد، فهرست سهامی که هر ETF در اختیار دارد و همچنین وزن آنها، روزانه در وب‌سایت کارگزاری مربوط به آن صندوق قرار می‌گیرد. بزرگ‌ترین ETFها دارای کارمزد سالانه 0.03٪ از مبلغ سرمایه‌گذاری شده یا حتی کمتر هستند. اگرچه ETF های تخصصی می‌توانند کارمزد‌های سالانه بیش از 1٪ از مبلغ سرمایه‌گذاری شده داشته باشند. این کارمزدها از محل سود سهام دریافتی از دارایی‌های پایه یا از فروش دارایی‌ها به صادرکننده ETF پرداخت می‌شود.
یک ETF مالکیت خود را به سهامی تقسیم می‌کند که در اختیار سهام‌داران است. سهام‌داران به طور غیرمستقیم مالک دارایی‌های صندوق هستند و معمولاً گزارش‌های سالانه دریافت می‌کنند. سهام‌داران حق دریافت سهمی از سود، مانند بهره یا سود سهام را دارند و در صورت انحلال صندوق، مستحق هر گونه ارزش باقیمانده خواهند بود.
ETF ها به دلیل هزینه‌های پایین، کارایی مالیاتی و قابلیت تجارت، برای سرمایه‌گذاری جذاب هستند.
کاربردها و مزایای سرمایه‌گذاری در صندوق کالایی ETF
از جمله مزایای ETF ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد که برخی از آنها از وضعیت اکثر ETF ها به‌عنوان صندوق‌های شاخص ناشی می‌شود:
خلاف صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، صندوق‌های ETF مجبور به خریدوفروش اوراق بهادار برای تطبیق خرید و فروش سهام‌داران نیستند. بنابراین، یک صندوق کالایی مجبور نیست برای بازخریدها و صرفه‌جویی در هزینه‌ها ذخیره نقدی داشته باشد. ETF ها معمولاً هزینه‌های بازاریابی، توزیع و حسابداری بسیار پایین و بیشتر کارمزد دارند.
در درازمدت، این تفاوت‌های هزینه می‌تواند به یک تفاوت محسوس تبدیل شود. بااین‌حال، برخی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک نیز صندوق‌های شاخص هستند و نسبت هزینه‌های بسیار پایینی دارند و برخی از صندوق‌های ETF تخصصی دارای نسبت هزینه بالایی هستند.
ویژگی‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی
صندوق‌های کالایی در بورس معامله می‌شوند و هر معامله ممکن است مشمول کمیسیون کارگزاری باشد. صندوق‌های کالایی برای بهره‌وری مالیاتی ساختاریافته‌اند و می‌توانند از نظر مالیاتی جذاب‌تر از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک باشند.
ETFها معمولاً مالیات بر عایدی سرمایه ایجاد نمی‌کنند، زیرا معمولاً گردش مالی کمی نسبت به اوراق بهادار پرتفوی خود دارند. این مزیتی است که آنها با سایر صندوق‌های شاخص به اشتراک می‌گذارند، کارایی مالیاتی آنها در مقایسه با صندوق‌های متقابل بیشتر افزایش است زیرا ETF ها مجبور نیستند اوراق بهادار را برای پاسخگویی به بازخرید سرمایه‌گذاران بفروشند و هر سرمایه‌گذاری که می‌خواهد به‌طورکلی صندوق خود را منحل کند، سهام ETF را در بازار ثانویه می‌فروشد، بنابراین سرمایه‌گذاران معمولاً تنها زمانی متوجه سود سرمایه می‌شوند که سهام خود را برای سود بفروشند.
در بیشتر موارد، ETFها نسبت به صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک در طبقات یا دسته‌های دارایی یکسان از نظر مالیاتی کارآمدتر هستند. کارایی مالیاتی ETFها برای سرمایه‌گذارانی که از حساب‌های معوق مالیاتی استفاده می‌کنند یا سرمایه‌گذارانی که معاف از مالیات هستند، مانند سازمان‌های غیرانتفاعی خاص، ارتباطی ندارد.
خریدوفروش صندوق‌های کالایی ETF
خلاف صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و تراست‌های سرمایه‌گذاری واحد که فقط در پایان روز معاملاتی قابل‌معامله هستند، ETF ها را می‌توان با قیمت‌های فعلی بازار در هر زمانی از روز معاملاتی خریدوفروش کرد. همچنین برخلاف صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، ازآنجایی‌که ETFها اوراق بهادار قابل‌معامله عمومی هستند، سرمایه‌گذاران می‌توانند همه نوع معاملات مربوط به یک سهام را با یک صندوق کالایی (ETF) نیز انجام دهند، مانند سفارش‌های محدود که به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد تا نقاط قیمتی را که در آن مایل به معامله هستند، تعیین کنند. ازآنجایی‌که ETF ها را می‌توان به‌صورت ارزان خریداری، نگهداری و واگذار کرد، برخی از سرمایه‌گذاران ETF ها را برای اهداف تخصیص دارایی خریداری و نگهداری می‌کنند، درحالی‌که سرمایه‌گذاران دیگر سهام ETF را اغلب برای پوشش ریسک یا اجرای استراتژی‌های سرمایه‌گذاری معامله می‌کنند.
قرارگرفتن در معرض بازار و تنوع
اگر صندوق‌های کالایی شاخص گسترده‌ای را دنبال کنند، ETF ها می‌توانند سطحی از تنوع را ارائه دهند. مانند بسیاری از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، ETF ها راهی مقرون‌به‌صرفه برای ایجاد تعادل مجدد در تخصیص پرتفوی و سرمایه‌گذاری سریع وجه نقد ارائه می‌کنند. یک ETF شاخص در کل صندوق تنوع ایجاد می‌کند. واحدهای ETF را می‌توان همانند سهام در طول روز معامله کرد. همین موضوع منجر به نقدشوندگی سریع‌تر آن نسبت به صندوق سرمایه‌گذاری مشترک می‌شود.
صندوق‌های کالایی شاخص
بیشتر ETF ها صندوق‌های شاخصی هستند که تلاش می‌کنند عملکرد یک سهام شاخص خاص را بازتاب دهند. شاخص‌ها ممکن است سهام، اوراق‌قرضه، کالاها یا ارزها باشد. یک صندوق شاخص برایند عملکرد مجموع سهام، اوراق‌قرضه، کالا و… خود بازتاب می‌دهد؛ بنابراین طبیعی است که وجود یک صندوق کالایی شاخص ETF پرتفوی شما را از ریسک زیاد دورنگه دارد.
ETFها شاخص‌های تکراری هستند و چنین شاخص‌هایی معیارهای سرمایه‌گذاری متفاوتی دارند، مانند حداقل یا حداکثر ارزش بازار هر هلدینگ.
صندوق‌های کالایی اوراق‌قرضه
وجوه قابل‌معامله در بورس که در اوراق‌قرضه سرمایه‌گذاری می‌کنند به‌عنوان ETF اوراق‌قرضه شناخته می‌شوند. ETF اوراق‌قرضه دولتی در طول رکود اقتصادی رشد می‌کند؛ زیرا سرمایه‌گذاران سهام می‌فروشند و اوراق خزانه امن‌تر می‌خرند. ETFهای اوراق‌قرضه عموماً نقدینگی بازار بسیار بیشتری نسبت به اوراق‌قرضه فردی دارند.
برخی از ETFهای شاخص، مانند ETFهای اهرمی یا ETFهای معکوس، از سرمایه‌گذاری در مشتقات برای جستجوی بازدهی استفاده می‌کنند که مطابق با مضرب یا معکوس (برعکس) عملکرد روزانه شاخص باشد.
سخن آخر
به طور خلاصه می‌توان گفت که خریدوفروش کالاها توسط ETFها می‌تواند به طور قابل‌توجهی بر قیمت این کالاها تأثیر بگذارد. ازآنجایی‌که بیشتر ETF ها صندوق‌های شاخص هستند، نسبتاً ضرر و هزینه‌های پایینی را متحمل می‌شوند؛ زیرا به طور فعال مدیریت نمی‌شوند. مدیریت یک صندوق شاخص بسیار ساده‌تر است، زیرا تا حد زیادی توسط رایانه قابل‌انجام است.
سرمایه‌گذاران می‌توانند به‌راحتی به کمک سرمایه‌گذاری در صندوق‌های کالایی با هزینه کمتر، پرتفوی خود را متنوع کنند. هرچه بازارها بی‌ثبات‌تر باشند، استفاده از ابزارهای کم‌هزینه برای چنین سرمایه‌گذاری تاکتیکی جالب‌تر است.
