قرارداد اختیار معامله در بورس کالای ایران

اختیار معامله یکی از ابزارهای مشتقه در بازارهای مالی است که به‌عنوان یک قرارداد بین دو طرف، یعنی خریدار و فروشنده، برای خرید یا فروش یک دارایی مانند سهام، ارز، کالا، طلا، نفت و… در زمان و قیمت مشخص استفاده می‌شود. در این قرارداد، خریدار با پرداخت درصدی از مبلغ کل آن کالا به فروشنده، معامله آن کالا را در آینده برای خود نگه می‌دارد. اما در برخی موارد، خریدار این حق را اعمال نمی‌کند و قرارداد بدون انجام معامله منقضی می‌شود.

اختیار معامله به دلیل اینکه به‌ازای هزینه‌ای کمتر نسبت به خرید مستقیم دارایی، حق انتخاب را به خریدار می‌دهد، برای مدیریت ریسک‌های مالی در بازارهای مالی استفاده می‌شود. برای مثال، یک سرمایه‌گذار با خرید یک اختیار خرید (Call Option) برای خرید یک کالا در آینده، می‌تواند از افزایش قیمت این کالا استفاده کند. و با کاهش هزینه‌ها و کنترل ریسک خود، به سود بیشتری دست پیدا کند.

از طرفی، یک شرکت با استفاده از اختیار فروش (Put Option)، می‌تواند از ریسک نوسانات قیمت کالاهای مورداستفاده خود، مانند نفت، طلا و… در آینده محافظت کند و تأثیر نوسانات قیمت در محصولات و خدمات خود را کاهش دهد.

اختیار معامله به دلیل امکاناتی که به خریدار می‌دهد، به مدیریت ریسک‌های مالی در بازارهای مالی کمک زیادی می‌کند. و ازاین‌جهت مورد استقبال قرار گرفته است.

عناصر اصلی قرارداد اختیار معامله

قرارداد اختیار معامله شامل سه عنصر اصلی است که عبارت‌اند از: نوع اختیار، محتوای قرارداد و شرایط اجرای قرارداد.

نوع اختیار: در قرارداد اختیار معامله در بورس کالای ایران، دو نوع اختیار به کار می‌رود که عبارت‌اند از: حق خرید و حق فروش. در حق خرید، خریدار حق خرید یک کالا را به قیمت تعیین شده در زمان خریداری اختیار معامله دارد. در حق فروش، خریدار حق فروش یک کالا را به قیمت تعیین شده در زمان خریداری اختیار معامله دارد.

محتوای قرارداد: محتوای قرارداد شامل اطلاعاتی است که مشخص می‌کند که چه محصولی، در چه تاریخی، با چه مشخصاتی و به چه قیمتی خریداری می‌شود یا به چه قیمتی فروخته می‌شود. همچنین در این بخش، شرایط اجرای قرارداد از جمله مبلغ پرداختی، تاریخ اجرا و شرایط تحویل کالا نیز تعیین می‌شوند.

شرایط اجرای قرارداد: شرایط اجرای قرارداد شامل شرایط مربوط به قیمت تعیین شده، تاریخ تعیین شده، تاریخ انقضا و شرایط پرداخت است. برای مثال، شرایط پرداخت شامل مبلغ اولیه پرداختی (پریمیوم) برای خرید اختیار، تاریخ پرداخت، نوع پرداخت و غیره است.

نکات بیشتر درمورد قرارداد اختیار معامله

در این قرارداد، خریدار حق انتخاب دارد که آیا قرارداد را به انجام برساند و دارایی موردنظر را در آینده بخرد یا نه. این حق انتخاب برای خریدار، به دلیل اینکه هزینه این قرارداد نسبت به خرید مستقیم دارایی کمتر است، از جمله ابزارهای مورداستفاده برای مدیریت ریسک‌های مالی در بازارهای مالی است.

برای مثال، فرض کنید که یک سرمایه‌گذار فکر می‌کند قیمت یک کالا در آینده افزایش خواهد یافت. او می‌تواند با خرید یک اختیار معامله برای خرید آن کالا در آینده، از افزایش قیمت آن بهره‌مند شود. و در نتیجه با کاهش هزینه‌ها و کنترل ریسک خود، به سود بیشتری دست پیدا کند.

بااین‌حال، در برخی موارد، خریدار این حق را اعمال نمی‌کند و قرارداد بدون انجام معامله منقضی می‌شود. این مسئله در واقع برای خریدار به این معناست که درصورتی‌که بازار به سمت معامله‌ای که او در نظر داشته بود حرکت نکرده باشد، او از این حق انتخاب استفاده نمی‌کند و مبلغی که برای خرید اختیار پرداخت کرده بود را از دست می‌دهد.

شرایط اجرای قرارداد اختیار معامله سهام در بورس اوراق بهادار به شرح زیر است:

1. قیمت تعیین شده: در این شرط، قیمت تعیین شده برای خرید یا فروش سهام در آینده مشخص می‌شود. این قیمت معمولاً از قیمت فعلی سهم و شرایط بازار بهره می‌برد.
2. تاریخ انقضا: تاریخی که در آن قرارداد اختیار معامله سهام انقضا می‌شود، مشخص می‌شود. این تاریخ می‌تواند در آینده نزدیک یا دور باشد و باید به‌دقت تعیین شود.
3. نوع اختیار: در قرارداد اختیار معامله سهام، دو نوع اختیار وجود دارد: حق خرید و حق فروش. حق خرید به خریدار این امکان را می‌دهد تا در تاریخ انقضا، سهم موردنظر را با قیمت تعیین شده بخرد. حق فروش به خریدار این امکان را می‌دهد تا در تاریخ انقضا، سهم موردنظر را با قیمت تعیین شده بفروشد.
4. تعداد سهام: تعداد سهام موردنظر برای خرید یا فروش در قرارداد اختیار معامله سهام مشخص می‌شود.
5. Strike Price یا قیمت اعمال: مبلغی که خریدار باید به فروشنده پرداخت کند، در این بخش تعیین می‌شود. این مبلغ معمولاً به‌عنوان حق اختیار در نظر گرفته می‌شود.
6. پریمیوم: حداقل مبلغی که باید برای خریداری حق اختیار معامله در نظر گرفته شود.

چطور در قراردادهای اختیار معامله ممکن است سود یا ضرر کنید:

1. سود: وقتی قیمت دارایی اصلی (مثلاً سهام، ارز، کالا و غیره) در زمان انقضای قرارداد بالاتر از قیمت تمرین (strike price)  قرارداد باشد، شما می‌توانید با استفاده از اختیار خود، آن را با قیمت اعمالی که پیش‌بینی کرده بودید، خریداری کنید. و آن را با قیمت بازار بفروشید تا سود بالاتری کسب کنید.
2. ضرر: وقتی قیمت دارایی اصلی در زمان انقضای قرارداد پایین‌تر از قیمت اعمال قرارداد باشد، شما نمی‌توانید از حق انتخاب خرید استفاده کنید و در نتیجه مجبور به پرداخت هزینه قرارداد برای خریدن دارایی به قیمت بالاتری می‌شوید. اگر قیمت دارایی در بازار همچنان پایین باقی بماند، ممکن است تا زمان انقضای قرارداد بیشترین ضرر را تجربه کنید.

در کل، در قراردادهای اختیار معامله، سود و ضرر شما به‌شدت وابسته به تغییرات قیمت دارایی اصلی است. برای کسب سود، شما باید به‌درستی قیمت را پیش‌بینی کنید و در صورت نیاز از تحلیل‌های بازار و استفاده از روش‌های مختلف تحلیلی مانند تحلیل فنی و تحلیل بنیادی استفاده کنید.

مزایای قرارداد اختیار معامله

قرارداد اختیار معامله برای هر دو طرف (خریدار و فروشنده) مزایایی دارد:

1- افزایش فعالیت در بازار: با ارائه ابزارهای مالی متنوع‌تر، فعالیت در بازار سهام و کالاها افزایش می‌یابد. و قرارداد اختیار معامله می‌تواند به گسترش فعالیت در این بازار کمک کند.

2- کاهش ریسک: با اختیار معامله، خریدار می‌تواند از خرید یا فروش سهام در زمان معین صرف‌نظر کند. اما درعین‌حال، حق داشتن اختیار برای خرید یا فروش در آینده را داشته باشد. این به او کمک می‌کند تا ریسک‌های مربوط به تغییرات بازار را کاهش دهد.

3- افزایش سرمایه‌گذاری: اختیار معامله به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد که با ریسک کمتر، در بازار سهام و کالاهای بورس کالای ایران فعالیت کنند و سرمایه خود را بهینه‌تر جابه‌جا کنند.

4- افزایش تنوع سرمایه‌گذاری: اختیار معامله به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد که در دنیای مالی به تنوع پیش بروند و به انواع مختلفی از ابزارهای مالی سرمایه‌گذاری کنند.

5- حفاظت از قیمت: با اختیار معامله، سهام‌داران می‌توانند از تغییرات ناگهانی قیمت سهام در بازار محافظت کنند. و از افت‌وخیز بیشتری که می‌تواند به سهام‌داران ضربه بزند، جلوگیری کنند.

اختیار معامله و پیش‌بینی قیمت در بورس کالا

در این قراردادها، قیمت‌ها بر اساس عرضه و تقاضا در بازار تعیین می‌شود. قیمت قرارداد اختیار معامله تحت‌تأثیر عوامل مختلفی از جمله قیمت فعلی بازار دارایی پایه، قیمت اعتصاب، تاریخ انقضا و نوسانات دارایی پایه قرار می‌گیرد.

نتیجه‌گیری

به‌طورکلی، قرارداد اختیار معامله یک ابزار مالی مفید برای کاهش ریسک در بازار سهام و کالاهاست. این قرارداد به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد که با ریسک کمتر، در بازار سرمایه فعالیت کنند. سرمایه خود را با اطمینان بیشتر جابه‌جا و سبد سرمایه‌گذاری خود را متنوع‌تر کنند. درعین‌حال، قرارداد اختیار معامله برای شرکت‌ها و تولیدکنندگان هم مزیت دارد. زیرا به آن‌ها امکان می‌دهد قیمت‌های خود را پیش‌بینی کنند و مراقب تغییرات ناگهانی بازار باشند. این قرارداد به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای مالی در بازارهای مالی جهان شناخته شده است.