در یک سال گذشته ژئوپلیتیک انرژی در اروپا دستخوش تحولات گسترده ای شده است و به‌صورت پیوسته نقشه بازی رقابت های ژئوپلیتیک در این منطقه مورد بازنگری قرار گرفته است. تغییر نقشه بازی در ژئوپلیتیک انرژی به‌قدری گسترده بوده است که کاملاً به زیان روسیه و جمهوری اسلامی ایران بوده است. در ابتدای فصل بهار، با آغاز جنگ گازی روسیه علیه اروپا گمانه زنی های تحلیلگران حامی روسیه نشان می داد که ریسک های ژئوپلیتیک انرژی به‌صورت قابل‌توجهی افزایش خواهد یافت و به‌این‌ترتیب زمینه برای نفوذ بیشتر روسیه و به‌تبع ایران فراهم می گردد. البته فرصت های ژئوپلیتیک جدید در همان ابتدای بهار با اقدامات تهاجمی روسیه در حوزه انرژی اروپا آغاز شده بود، اما تمام آن تحلیل های خوش‌بینانه در زمینه پیروزی روسیه در این مناقشه گازی یک ایراد اساسی داشتند: در همه آن ها تحلیلگران از مرور نقشه جغرافیایی منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا غافل بودند. نخستین اشتباه، نادیده‌گرفتن انتخاب های در دسترس اتحادیه اروپا برای تعریف مسیرهای جدید تأمین و توزیع انرژی فسیلی و انرژی برق در درون این اتحادیه بود. غفلت از احتمال توافق لبنان و روسیه برای تعیین محدوده انحصاری اقتصادی و مرزهای دریایی، چشم پوشی بر میدان های گازی واقع در الجزایر و در نهایت بی تفاوتی در زمینه عملیات گسترده اکتشاف انرژی شرکت شورون آمریکا در شرق مدیترانه دومین اشتباه بزرگ بود. مجموعه این عوامل تنها در ظرف شش ماه ساختار بازی ژئوپلیتیک انرژی در اروپا را به زیان روسیه و متحد این کشور، جمهوری اسلامی ایران، و به نفع اروپا تغییر داد. موفقیت اروپا در مدیریت انرژی برای گذر از زمستان سخت، خبرهای مثبت از گسترش ظرفیت تولید گاز طبیعی الجزایر، امضای موافقت‌نامه ترسیم مرزهای بین المللی دریایی میان لبنان و اسرائیل و در نهایت خبر کشف یک میدان گازی جدید در شرق مدیترانه و آن هم در آب های منطقه انحصاری اقتصادی مصر نشان داد که تا چه اندازه ریسک ها و فرصت های ژئوپلیتیک ممکن است تغییر یابند.
در ماه ژوئن سال 2022 و در اوج مناقشه گازی اروپا و روسیه، شرکت شورن و وزارت انرژی مصر با نهایی‌شدن مطالعات مقدماتی لایه سنجی و بررسی های زمین شناسی دریایی عملیات حفر نخستین حلقه چاه اکتشافی گاز طبیعی را در منطقه انحصاری اقتصادی مصر آغاز کردند. این عملیات برای نزدیک به چهار ماه ادامه یافت و با تجزیه‌وتحلیل داده ها و نمونه های جمعآوری شده به‌صورت رسمی در 15 دسامبر سال 2022 میلادی خبر مهم منتشر شد: در بلوک نرگس در سواحل شرقی دریای مدیترانه یک میدان گاز طبیعی با ذخیره تثبیت شده 3.5 تریلیون فوت مکعب کشف شده است. بلوک نرگس یکی از چهار منطقه اکتشافی تحت مدیریت شرکت شورون ایالات متحده آمریکا است که با مشارکت شرکت ملت نفت مصر الثوره در حال اکتشاف است. این ذخایر که حجم قابل برداشت آن حدود 2 میلیارد فوت مکعب برآورد شده است یک جهش چشمگیر در تولید گاز طبیعی مصرف ایجاد خواهد کرد و هم‌زمان امیدها را برای احتمال کشف میادین گازی جدید با ذخایر مشابه را برای حکومت مصر افزایش داده است. با موفقیت عملیات اکتشافی کشور مصر برنامه ریزی برای طرح های مطالعاتی استخراج برای ارائه به بازارهای داخلی و منطقه ای را آغاز کرده است و هم‌زمان احتمال آن می رود که مصر برای صادرات گاز طبیعی به اروپا دیپلماسی انرژی خود را گسترش دهد. برآوردهای محتاطانه نشان می دهد که با ادامه عملیات های اکتشاف شرکت های انی ایتالیا و شورون در مصر احتمال دارد که در سال های آینده میادین گازی جدیدی با ذخایر تثبیت شدهای حداقل به میزان 4 تریلیون فوت مکعب کشف گردد. این حجم از ذخایر گاز طبیعی هرچند در مقایسه با منابع انرژی ایران، قطر و روسیه اندک به نظر می رسد؛ اما از نظر ژئوپلیتیک انرژی از ظرفیت آن برخوردار است که حداقل سالیانه حدود 2-3 درصد از نیاز مصرفی اروپا را که سالانه حدود 426 میلیارد مترمکعب است را تأمین نماید و هم‌زمان به منابع وارداتی گاز طبیعی این اتحادیه تنوع بیشتری بخشیده و از ریسک های ژئوپلیتیک انرژی این اتحادیه بکاهد. علاوه بر این، موفقیت در اکتشاف این میادین گاز طبیعی باعث خواهد شد که امیدها برای کشف میدان های گازی جدیدی در مدیترانه شرقی و جنوبی بیشتر شود. به‌این‌ترتیب، نقش و جایگاه سه کشور لبنان، اسرائیل و مصر در آینده انرژی اروپا تعیین کننده خواهد بود. باتوجه‌به آنکه دو کشور اسرائیل و مصر در فهرست متحدان منطقه ای غرب قرار دارند، منابع گازی این کشورها می تواند به میزان قابل‌توجهی بر ثبات بازارهای مصرف انرژی اروپا بیفزاید و هم‌زمان باتوجه‌به نیاز روزافزون اقتصاد لبنان به منابع مالی جدید برای مدیریت اقتصاد بحران‌زده این کشور سطح این امیدها نیز افزایش خواهد یافت. گزینه بعدی کشورهای اروپایی امیدواری نسبت به بازگشت ثبات به لیبی و ادامه و گسترش عملیات اکتشاف گاز طبیعی در فراساحل لیبی است؛ بنابراین باید گفت که در بلندمدت ریسک ژئوپلیتیک انرژی اتحادیه اروپا در مسیر کاهش قرار خواهد گرفت و به‌این‌ترتیب نه‌تنها جایگاه روسیه بیش‌ازپیش تضعیف خواهد شد، بلکه امیدهای ایران نیز برای بهره برداری ژئوپلیتیک از نیاز اروپا به گاز طبیعی رو به نقصان خواهد گذاشت.
به‌صورت خلاصه باید گفت هرچند تا پیش از فصل بهار، ایران از یک فرصت بی نظیر ژئوپلیتیک انرژی برای ورود به بازار اروپا و احیای برجام برخوردار بود، امروز و پیش از آغاز فصل سرد زمستان تمام این فرصت های ژئوپلیتیک جمهوری اسلامی ایران ازمیان‌رفته است و ریسک های ژئوپلیتیک انرژی به‌قدری برای ایران گسترش‌یافته است که می توان این سناریو را مطرح کرد که ایران به‌احتمال زیاد در آینده انرژی اروپا دیگر جایگاهی نخواهد داشت. سناریوی ژئوپلیتیک منطقی برای جمهوری اسلامی ایران در حوزه بازارهای انرژی آن است که این کشور هر چه سریع‌تر و پیش از آنکه انرژی به پاشنه آشیل ژئواکونومی ایران تبدیل شود فرایند احیای برجام را تسریع نماید و تلاش کند تا در حداقل زمان ممکن با تنش زدایی از روابط خود با اتحادیه اروپا یک سهم اقتصادی و مقرون‌به‌صرفه از بازار گاز طبیعی اروپا را به خود اختصاص دهد. در غیر این صورت، باتوجه‌به رقبای گازی ایران در اروپا و سرمایه گذاری هایی که از سوی آن ها در حال انجام است دسترسی جمهوری اسلامی ایران به بازارهای اروپا پرهزینه تر خواهد شد.
