کشور پادشاهی قطر را در کنار امارات متحده عربی باید امیرنشین های فرصت های ژئوپلیتیک دانست. این دو کشور به‌صورت ویژه ای تلاش دارند تا با پرهیز حداکثری از منازعات ژئوپلیتیک میزان رویارویی خود با ریسک های ژئوپلیتیک را کاهش دهند و در مقابل بر روی فرصت های ژئوپلیتیک سرمایه گذاری نمایند. در این میان به نظر می رسد قطر از موقعیت ممتازتری برخوردار است.
امیرنشین قطر در مقایسه با امارات متحده عربی تمایلی کمتری برای درگیرشدن در منازعات ژئوپلیتیک دارد و همین موضوع باعث شده است که سطح فرصت سازی ژئوپلیتیک حاکمان مستقر در دوحه بیشتر از همتایان آن ها در ابوظبی و دبی باشد. به عبارت دیگر، درحالی‌که امارات متحده عربی تلاش می کند برای کسب منزلت ژئوپلیتیک هرازگاهی وارد منازعات ژئوپلیتیک غیرمستقیم با ایران شود، کشور پادشاهی قطر تمایل کمتری برای رویارویی با رقبای خود در منطقه می نماید و حتی در زمانی که روابط این کشور با بحرین و عربستان سعودی قطع شد هیچ‌گونه تلاشی برای واردشدن به جنگ های نیابتی خاورمیانه از خود نشان نداد. در مقابل امیرنشین قطر همواره تلاش داشته است که از فرصت های ژئوپلیتیک خود حداکثر استفاده را به عمل بیاورد و با گسترش همکاری های اقتصادی با همه بازیگران مهم جهانی از ایجاد ریسک های ژئوپلیتیک جدید برای خود بکاهد. در این فرایند کشور بریتانیا از اهمیت بسزایی برای پادشاهی قطر برخوردار بوده است.
پادشاهی قطر به یاری منابع مالی گسترده ای که در نتیجه فروش گاز طبیعی به دست آورده است در دو دهه گذشته به‌صورت پیوسته به سرمایه گذاری در زیرساخت های اقتصادی، صنعتی، مالی و حمل‌ونقل بریتانیا پرداخته است و از این رهگذر نه‌تنها توانسته است فرصت های سرمایه گذاری بلندمدت را برای خود فراهم نماید، بلکه با واردکردن بریتانیا به فرایندهای حاکم بر ژئوپلیتیک سرمایه زمینه نزدیکی روزافزون منافع دو کشور را فراهم نماید. هم‌زمان، کشور بریتانیا که در رقابت های جهانی گسترده برای جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی قرار دارد از فرصت ژئوپلیتیک به وجود آمده استقبال کرده است که نتیجه آن سرمایه گذاری تدریجی 40 میلیارد پوندی قطر در صنایع و زیرساخت های اقتصادی انگلیس بوده است. هرچند در مقام مقایسه با سرمایه گذاران محلی، اروپایی و چینی میزان سرمایه گذاری قطر چندان قابل‌توجه نیست، اما همین اکنون هم بنیاد سرمایه گذاری قطر توانسته است به یاری سرمایه هایی که به بازارهای مالی بریتانیا وارد کرده است در فهرست 20 مالک عمده انگلیس قرار گیرد. شرکت سرمایه گذاری قطر در زیرساخت های مالی لندن، بانک بارکلیز، فرودگاه هیثرو، زیرساخت های گردشگری و اوقات فراغت و به‌خصوص زیرساخت های انرژی بریتانیا سرمایه گذاری سنگینی را انجام داده است. امروزه در ترمینال گاز مایع ساوت هوک در ولز قطر بخش عمده سهام را در اختیار دارد. این ترمینال گاز مایع بعد از خط لوله گاز طبیعی نروژ به انگلیس بزرگ‌ترین دروازه ورودی گاز به انگلیس است که در آن در مجموع بیش از 150 تراوات ساعت گاز مایع که از منابع مختلف جهانی به بریتانیا وارد می‌شود پردازش شده و برای مصرف به شبکه توزیع گاز طبیعی بریتانیا وارد می شود. سرمایه گذاری مالی قطر در این ترمینال گاز مایع نه‌تنها به این کشور کمک کرده است تا گاز مایع خود را به‌سهولت به بازارهای بریتانیا صادر کند، بلکه یک منبع درآمد جدید را نیز برای قطر فراهم کرده است. چرا که همه شرکای اقتصادی دیگر که از این ترمینال گاز طبیعی برای صادرات گاز به بریتانیا استفاده می کنند ملزم هستند که بخشی از درآمد خود را به‌عنوان هزینه عملیاتی شرکت قطر انرژی در ترمینال ساوت هوک به قطر انرژی پرداخت نمایند.
قطر در سال 2022 میلادی بیش از 9 درصد از گاز طبیعی بریتانیا را وارد کرده است و به این کشور کمک کرده است تا به یاری مایع گاز طبیعی خود برنامه قطع وابستگی به واردات گاز طبیعی از روسیه را به‌خوبی به انجام برساند. هرچند سهم 9 درصدی قطر که برابر با 62 تراوات بر ساعت است در مقایسه با سهم نروژ که به بیش از 354 تراوات ساعت گاز طبیعی میگردد ناچیز به نظر می رسد، اما همین سهم باعث شده است که منابع گاز طبیعی قطر به دومین منبع تأمین انرژی گاز طبیعی بریتانیا تبدیل شود. همین موضوع نشان‌دهنده اهمیت ژئوپلیتیک قطر برای بریتانیا و نقش آن در کاهش ریسک های ژئوپلیتیک انرژی بریتانیا است. علاوه بر این، باتوجه‌به ریسک های ژئوپلیتیک انرژی تحمیل شده از سوی روسیه بر کشورهای اروپایی که باعث در معرض خطر قرارگرفتن امنیت انرژی اروپا گردید، رهبران بریتانیا در کنار دیگر کشورهای اروپایی نگاه مثبتی به سرمایه گذاری در حوزه گاز طبیعی قطر پیدا کرده اند و مذاکراتی را نیز باهدف گسترش واردات گاز طبیعی از این کشور آغاز کرده اند.
نمودار شماره 1: سهم قطر در بازار گاز طبیعی بریتانیا در مقایسه با سایر رقبای گازی
ارقام به تراوات بر ساعت
مجموعه این شرایط نشان‌دهنده آن است که کشور قطر توانسته است با استفاده از یک رویکرد چندوجهی زمینه آن را فراهم نماید که بازارهای مالی و انرژی بریتانیا را به منبعی برای ایجاد سود و درآمد برای خود تبدیل نماید. در طرف مقابل، بریتانیا با ارائه قراردادهای تسلیحاتی جدیدی که ارزش آن ها به بیش از 5 میلیارد پوند می رسد تلاش دارد تا از فرصت سرمایه گذاری قطر در صنایع نظامی خود نهایت استفاده را ببرد. هم‌زمان یک قرارداد سرمایه گذاری دیگر به ارزش 10 میلیارد پوند میان دو کشور امضا شده است که در چارچوب آن قرار است قطر منابع مالی برای توسعه امنیت سایبری و توسعه سلامتی را در اختیار شرکت های انگلیسی قرار دهد و در مقابل ضمن بهره مندی از مزایای توسعه این طرح ها در سهام و درآمد آن ها سهیم باشد. این موارد نشان‌دهنده آن است که قطر در کنار توسعه برنامه های خود برای کسب سهم بیشتر از بازارهای جهانی گاز به دنبال آن است که سرمایه گذاری مجدد درآمدهای ارزی خود در زیرساخت های اقتصادی، صنعتی و توسعه ای کشورهای دیگر منابع درآمدی جدیدی را برای خود ایجاد نماید و همین موضوع زمینه آن را به وجود آورده است تا امیرنشین قطر فرصت های ژئوپلیتیک جدیدی را در زمینه سرمایه گذاری برای خود فراهم کند. این سرمایه گذاری ها که در حال حاضر بخش قابل‌توجهی از آن ها در بریتانیا متمرکز شده است ازیک‌طرف منابع مالی خوبی را در اختیار اقتصاد بریتانیا قرار داده است، و از سوی دیگر به قطر اجازه م یدهد تا در چارچوب برنامه بلندمدت خود از میزان وابستگی اقتصاد قطر به درآمدهای گازی بکاهد و در آینده دور به یک اقتصاد بی‌نیاز از درآمدهای نفتی – گازی تبدیل گردد. به‌عبارت‌دیگر، تحلیل رویکرد ژئواکونومیک قطر مبین این حقیقت است که این پادشاهی کوچک تلاش دارد تا از فرصت های موجود در جریان جهانی سرمایه برای ایجاد فرصت های ژئوپلیتیک جدید و مزیت ژئواکونومیک برای خود استفاده نماید و به‌این‌ترتیب در بلندمدت از میزان ریسک های ژئوپلیتیک خود که ناشی از وابستگی به درآمدهای گازی است بکاهد.
