ژئوپولیتیک انرژی در آلمان: تغییرات پیش رو مصرف انرژی در آلمان

در دو دهه اخیر مصرف کلی انرژی در جمهوری فدرال آلمان به شکل اندکی کاهش یافته است. بخش صنعت آلمان با اختصاص بیش از 29.4 درصد کل مصرف انرژی این کشور، خود را به بزرگترین مصرف کننده انرژی در آلمان تبدیل کرده است. در همین مدت سهم انرژی مصرفی در بخش مسکونی آلمان یک کاهش 1.3 درصدی را تجربه کرده است و از 30 درصد در سال 2000 میلادی به متر از 28.7 درصد در سال 2018 میلادی رسیده است. این در حالی است که مصرف بخش صنعت در همین مدت یک رشد محسوس داشته است و از 26.4 درصد در سال 2000 میلادی به بیش از 26.9 درصد در سال 2018 میلیادی رسیده است. از نظر تاریخی بخش حمل‌ونقل دیگر مصرف کننده عمده انرژی در جمهوری فدرال آلمان بوده است. این بخش مصرف انرژی خود را در سال 2000 میلادی که 27.2 درصد بوده است در سال 2018 میلادی به 26.9 درصد کاهش داده است( شکل شماره 1).

شکل 1: وضعیت مصرف انرژی در بخش های مختلف اقتصاد آلمان(ارقام به میلیون تن )

روندهای موجود در بهره‌وری انرژی برای  مصرف کنندگان نهایی در اقتصاد آلمان در طی سال‌های 200 تا 2018 میلادی حاکی از آن است که تغییرات مثبت و سازنده‌ای در اقتصاد انرژی آلمان به وقوع پیوسته است. بر اساس داده‌های کمّی که از سوی جمهوری فدرال آلمان منتشر شده است اقتصاد این کشور موفق شده است که در یک فاصله هجده ساله به صورت میانگین سالانه 1.4 درصد بر میزان بهره وری انرژی بیافزاید. نتایج جزیی تغییرات بهره وری انرژی در اقتصاد آلمان در شکل شماره 2 به نمایش گذاشته شده است. برای سنجش بهره وری انرژی سال 2000 به عنوان مبدا و معیار سنجش و با نمایانگر 100 مشخص شده است و تغییرات در بهره‌وری انرژی در سال‌های آتی بر اساس سطح مصرف انرژی در این سال محاسبه شده است.

شکل 2: شاخص فنی بهره وری انرژی در اقتصاد آلمان

توضیحات: میزان  مصرف  انرژی در سال 2000 میلادی  به عنوان مبدا و معیار سنجش (برابر با 100) در  نظر  گرفته شده است. برای دستیابی به مقدار بهره وری انرژی در آلمان، وقوع تغییرات در سال‌های بعد در  مقایسه با سال 2000 میلادی محاسبه گردیده است.

در سال 2010 میلادی دولت آلمان با  هدف مدیریت انرژی و برای دستیابی به اهداف اقلیمی و حفظ محیط زیست در سال‌های 2020 و 2050 میلادی مجموعه‌ای از برنامه‌ها را اعلام کرده است که برنامه هدف و محقق شده آن در سال 2020 میلادی با  عنوان اقدام برنامه اقلیمی شناخته می‌شود. این برنامه که بر روی مدیریت مصرف انرژی و تغییر در الگو و ساختار مصرف انرژی در اقتصاد آلمان قرار دارد به دنبال آن است که در سال 2050 میلادی و در چارچوب طرح اجرای اقلیم 2050 به  مجموعه‌ای از اهداف زیست محیطی دست یابد که باعث می‌شود ژئوپولیتیک انرژی آلمان دستخوش تحولات گسترده‌ای گردد. این برنامه شامل مدیریت بخشی تولید گازهای گلخانه‌ای نیز می‌گردد که باید به عنوان بخشی از طرح اجرای اقلیم 2050 تا سال 2030 میلادی محقق شده باشد. در این چارچوب، در پاییز سال 2019 میلادی برنامه اقدام اقلیمی 2030 آغاز به کار کرد. این بسته مدیریت انرژی و تغییرات اقلیم شامل اهداف، ابزارها و برنامه‌هایی نظیر ایجاد نوآوری‌های جدید در حوزه انرژی و مصرف، تامین بوده و تنظیم  مقررات می‌گردد. بخش دوم این برنامه که شامل یک سیستم قیمت‌گذاری جدید برای انتشار گازهای گلخانه‌ای است در سال 2021 میلادی آغاز به کار کرده است. در حوزه ژئوپولیتیک انرژی آلمان موضوع دیگری که قابل توجه و بحث است راهبرد بهره‌وری انرژی 2050 است که در سال 2019 میلادی با بررسی‌های جدید و سنجش نیازهای واقعی آلمان تطبیق داده شده است. در چارچوب راهبرد بهره‌وری انرژی 2050 دولت فدرال آلمان یک هدف گذاری 10 ساله را برای تحقق در سال 2030 میلادی را اعلام کرده است که در چارچوب آن قرار است سطح مصرف انرژی در سال 2030 میلادی در مقایسه با سال 2008 میلادی یک کاهش 30 درصدی را تجربه کرده باشد. با توجه به پیچیدگی‌هایی که تحقق این طرح راهبردی برای اقتصاد آلمان و امنیت این کشور به همراه دارد ابزارهای جدیدی در چارچوب طرح  اقدام  ملی برای بهره‌وری انرژی تعیین شده است که در آن راهبردهای طرح‌های مختلف با یکدیگر ترکیب شده و ابزارهای آنها در دسترس یکدیگر قرار خواهد گرفت تا آلمان بتواند در دو ایستگاه زمانی 2030 و 2050 میلادی تغییرات بنیادینی را در فرآیندهای تامین و مصرف انرژی خود اعمال کند.

این طرح‌های راهبردی که در حوزه اقتصاد، تولید، مصرف و امنیت انرژی آلمان در حال به وقوع پیوستن هستند مجموعه‌ای از اهداف بلندمدت را برای کشور آلمان محقق خواهند ساخت که در چارچوب آن در نهایت اهداف زیر باید  محقق شده باشد:

 (1) کاهش واردات انرژی‌های فسیلی و مصرف آن در آلمان؛

 (2) کاهش وابستگی آلمان به کشورهای تولید  کننده نفت و  گاز طبیعی؛

 (3) افزایش امنیت انرژی آلمان در  نتیجه کاهش وابستگی به صادرکنندگان نفت و گاز طبیعی؛

(4) کاهش ردپای اقلیمی اقتصاد آلمان در  زمینه آلودگی  محیط زیست، آلودگی هوا و انتشار گازهای گلخانه‌ای؛

(5) افزایش بهره‌وری انرژی در اقتصاد آلمان و در  نتیجه کاهش هزینه‌های بلند مدت انرژی برای این کشور

(6) تغییر ساختار مصرف انرژی آلمان که در نتیجه آن از میزان وابستگی اقتصاد آلمان به انرژی‌های فسیلی  کاسته  خواهد شد و در مقابل منابع انرژی تجدیدپذیر نظیر باد، خورشید و منابع زیستی جایگزین خواهند شد

(7) کاهش  هزینه‌های کلی اقتصاد آلمان در حوزه انرژی؛

(8) حمایت از صنعت نوپای انرژی‌های تجدیدپذیر و ایجاد اشتغال پایدار در این حوزه؛

(9) تامین منابع درآمدی جدید برای شهروندان و دولت آلمان در نتیجه سرمایه‌گذاری و تولید در بخش انرژی‌های تجدید پذیر.

به صورت کلی این روندها و برنامه‌های ملّی در آلمان برای تحول در اقتصاد انرژی نشانگر آن است که میزان ریسک‌های ژئوپولیتیک انرژی آلمان در 3 دهه آینده به میزان قابل توجهی کاهش خواهد یافت. این کاهش ریسک‌های ژئوپولیتیک نیز به نوبه خود از توانایی آن برخوردار است که امنیت و اقتصاد انرژی آلمان را بهبود بخشیده و این کشور را به یکی از سرزمین‌های پیشرو در زمینه تحول در شیوه زیست بر روی کره زمین تبدیل نماید.

شکل 3: بزرگترین اقتصادهای جهان بر اساس تولید ناخالص داخلی اسمی – اعداد به هزار میلیارد د لار