قرارداد آتی در واقع همان توافقی است که بین دو طرف شکل می‌گیرد. تا خرید یا فروش یک دارایی خاص با قیمتی مشخص در زمان معینی در آینده انجام شود. طرفین درگیر در قرارداد آتی خریدار و فروشنده هستند. و دارایی ممکن است کالا، سهام، ارز یا هر دارایی قابل‌معامله دیگری باشد. قراردادهای آتی استاندارد شده‌اند، به این معنی که اندازه، کیفیت و زمان تحویل از پیش تعیین شده است. این مقاله به بررسی قرارداد آتی در بورس کالای ایران می‌پردازد. و توضیح می‌دهد که قرارداد آتی چیست؟ چه قوانینی دارد؟ و برای دو طرف معامله چه سودی خواهد داشت.
قراردادهای آتی در بازار مشتقه بورس کالای ایران
بازار مشتقه بورس کالای ایران قراردادهای آتی و اختیار معامله را بر روی کالاهای مختلف مانند طلا، فولاد، نفت، پتروشیمی و محصولات کشاورزی ارائه می‌کند. این قراردادها در بازار مشتقه، معامله‌گران را قادر می‌سازد تا در مورد قیمت‌های آتی این کالاها گمانه‌زنی کنند. و همچنین به تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان کمک می‌کند تا ریسک‌های قیمتی خود را مدیریت کنند. علاوه بر این پلتفرم‌های تجارت الکترونیکی را برای این مشتقات فراهم می‌کند و تجارت آسان و شفاف آنها را تسهیل می‌کند.
محصولات مختلفی می‌توانند با کمک قرارداد آتی معامله شوند. برای مثال فلزات گران‌بها و پایه مانند طلا، نقره و مس نیز در بازارهای آتی معامله می‌شوند. این فلزات معمولاً در ساخت و تولید جواهرات استفاده می‌شود.
بازارهای آتی کالا چیست؟
بازارهای آتی کالا، بازارهایی هستند که در آن شرکت‌کنندگان قراردادهای استاندارد شده‌ای را برای تحویل کالا در تاریخ آینده معامله می‌کنند. این قراردادها به خریداران و فروشندگان یک کالای خاص اجازه می‌دهد تا قیمتی را امروز برای تحویل در مقطعی در آینده تعیین و ثبت کنند.
برای مثال، یک کشاورز ممکن است گندم خود را طی یک قرارداد آتی به خریدار بفروشد. شرایط قرارداد تصریح می‌کند که کشاورز مقدار مشخصی گندم را در تاریخ آینده، معمولاً چند ماه، تحویل می‌دهد. در ازای این تعهد، خریدار متعهد می‌شود که هزینه گندم را در زمان تحویل با همان قیمتی که از قبل تعیین شده بپردازد.
ویژگی کلیدی بازارهای آتی این است که امکان انتقال کارآمد ریسک را بین شرکت‌کنندگان فراهم می‌کند. با فیکس کردن قیمت، هم فروشنده و هم خریدار از نوسانات قیمتی که ممکن است در آینده رخ دهد مصون می‌مانند. فروشنده می‌داند که هزینه تضمینی کالاهای خود دریافت خواهد کرد. درحالی‌که خریدار هم می‌داند که باید برای کالا چه مقدار بپردازد.
قراردادهای آتی به‌منظور تسهیل تجارت استاندارد شده‌اند. هر قرارداد نوع کالای مورد معامله، مقدار مورد تحویل، محل تحویل و تاریخ تحویل را مشخص می‌کند.
پیش‌بینی قیمت در بورس کالا
بورس کالای ایران برای پیش‌بینی قیمت نیز مکانیزم مناسبی فراهم می‌کند. قیمت قراردادهای آتی از طریق تعامل خریداران و فروشندگان در بازار تعیین می‌شود. قیمت‌ها منعکس‌کننده درک بازار از عرضه و تقاضای کالا و همچنین شرایط اقتصادی حاکم است.
مزایای استفاده از قراردادهای آتی بورس کالا
قراردادهای آتی بورس کالا، دارای مزایای بسیاری هستند که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
حفاظت از قیمت: با این قراردادها، قیمت کالاها برای آینده تعیین می‌شود که می‌تواند به تضمین قیمت برای خریداران و فروشندگان کمک کند و از نوسان قیمت جلوگیری کند.
ارزش‌افزوده: این قراردادها به فروشندگان و خریداران امکان می‌دهد که برای کاهش ریسک‌های مربوط به نوسانات بازار، از تبدیل کالا به قراردادهای آتی استفاده کنند. این کار، باعث افزایش نرخ بازده سرمایه و ایجاد ارزش‌افزوده می‌شود.
شفافیت: با استفاده از این قراردادها، اطلاعاتی مانند قیمت‌ها، تاریخ‌های تحویل و شرایط پرداخت در دسترس است. این شفافیت باعث می‌شود که بازار کالاهای مرتبط با این قراردادها بهبود یابد و اعتماد کاربران به بازار افزایش یابد.
نگهداری سرمایه: با استفاده از قراردادهای آتی بورس کالا، می‌توان سرمایه را به‌صورت مؤثر نگه داشت و برای ایجاد تنوع در سبد سرمایه‌ای، از این قراردادها به‌عنوان یکی از ابزارهای موجود در بازار استفاده کرد.
قراردادهای آتی چطور ریسک قیمت را مدیریت می‌کنند؟
معامله در قراردادهای آتی در بورس کالای ایران از یک الگوی استاندارد پیروی می‌کند. خریدار و فروشنده برای خرید یا فروش یک کالا با قیمت از پیش تعیین شده در تاریخ آتی توافق‌نامه‌ای منعقد می‌کنند. معاملات آتی به‌صورت الکترونیکی انجام می‌شود و معامله‌گران می‌توانند از طریق رایانه یا تلفن همراه خود به این پلتفرم دسترسی داشته باشند. معامله‌گران نیاز به یک حساب معاملاتی دارند و ودیعه (نزد کارگزار) خود را که درصد کمی از کل هزینه قرارداد است، واریز می‌کنند. مارجین(ودیعه) یک سپرده تضمینی است که تضمین می‌کند معامله‌گر می‌تواند تعهد خود را در آینده انجام دهد.
ودیعه موردنیاز بسته به کالا متفاوت است و توسط بازار بورس کالا تعیین می‌شود. وجه الضمان موردنیاز برای کالاهای بی‌ثبات بیشتر است و برای کالاهایی که نوسان کمتری دارند کمتر است. الزامات ودیعه به‌صورت دوره‌ای بررسی می‌شود تا اطمینان حاصل شود که با شرایط بازار مطابق باشد.
قراردادهای آتی معامله شده در بورس کالای ایران دارای سررسید ثابتی هستند که از پیش تعیین شده است. قرارداد می‌تواند به‌صورت نقدی یا از طریق تحویل فیزیکی کالا تسویه شود. مکانیزم تحویل نیز استاندارد شده است و تضمین می‌کند که کیفیت و کمیت کالای تحویل شده با مشخصات قرارداد مطابقت دارد.
سخن آخر
در قرارداد آتی، خریدار متعهد می‌شود که دارایی خاصی را در تاریخ آتی بخرد و فروشنده متعهد می‌شود که دارایی را به قیمت توافق شده تحویل دهد. طرفین درگیر در قرارداد آتی دارایی پایه را مبادله نمی‌کنند. در عوض، آنها تعهد خرید یا فروش آن دارایی را در زمان مشخص در آینده مبادله می‌کنند. قرارداد آتی قرارداد صریح و واضحی است که هر دو طرف قانوناً موظف به انجام تعهدات خود هستند.
قراردادهای بازار مشتقه بورس کالا از جمله قرارداد آتی به خریداران و فروشندگان این امکان را می‌دهد که قیمت‌ها، مقادیر و تاریخ‌های تحویل را از قبل ثبت کنند و معاملات خود را طبق آن انجام دهند. این کار به مدیریت ریسک قیمت کمک شایانی خواهد کرد.
