تنش های ژئوپلیتیک ایران و غرب به رهبری آمریکا و عدم توفیق ایران و گروه 1+5 در دستیابی به توافق برای احیای برجام بر دامنه ریسک های ژئوپلیتیک در منطقه خاورمیانه افزوده است. نگرانی متقابل اعضای توافقنامه برجام و آمریکا در مورد شیوه احیای این توافق و ارائه تضمین های متقابل برای احیای آن باعث شده است که از یک طرف ایران و از طرف دیگر آمریکا بر دامنه هشدارهای خود به‌طرف مقابل بیفزایند. علاوه بر این، نقش آفرینی کشورهای غیرعضو در توافقنامه برجام برای تأثیرگذاری بر روند احیای این توافقنامه تاریخی باعث پیچیده ترشدن روند مذاکرات و در نهایت توقف آن شده است. این امر در نهایت به جایی رسیده است که بسیاری از دیپلمات های غربی سخن از ناممکن بودن احیای برجام می زنند و متخصصان ژئوپلیتیک در مورد عواقب عدم دستیابی طرفین به توافق هسته ای و رفع تحریم های یک‌جانبه آمریکا بر علیه ایران هشدارهای مختلفی را مطرح می کنند.
افق تاریکی که در زمینه احیای برجام وجود دارد باعث پررنگ شدن تهدیدات نظامی اسرائیل علیه ایران شده است و خطر بروز درگیری های نظامی در منطقه ژئوپلیتیک خاورمیانه را بیش از هر زمان دیگری پررنگ ساخته است. در این فرایند، احساس تهدیدی که جمهوری اسلامی ایران از ناحیه اقدامات خرابکارانه، مداخله جویانه و مخرب اسرائیل میکند این ظن را در میان کارشناسان امنیتی به وجود آورده است که صورت عدم دستیابی طرفین به خواسته های خود در احیای برجام زمینه برای بروز تنش های ژئوپلیتیک بیشتر میان ایران و رقبای منطقه ای این کشور و در نهایت آمریکا فراهم خواهد شد و این امر به نظامی ترشدن هر چه بیشتر این منطقه منجر خواهد شد. در این فرایند احساس تهدید فزاینده ایران از ناحیه اسرائیل موجب شده است که در داخل ایران از سوی مقاماتی نظیر کمال خرازی (رئیس شورای راهبردی روابط خارجی) احتمال حرکت ایران به سمت تسلیح خود با سلاح هسته ای مطرح شود و هم‌زمان رسانه های غیررسمی وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز خبرهایی را در مورد آمادگی ایران برای تولید سلاح هسته ای در قالب طرح محرمانه «عماد» منتشر کنند.
در طرف مقابل، اسرائیل و کارگزاران امنیت ملی و سیاست خارجی این کشور به‌صورت پیوسته در حال پررنگ ساختن تهدیدهای احتمالی از ناحیه ایران هستند و هشدار می دهند که تلاش ایران برای دستیابی به سلاح هسته ای امنیت اسرائیل و جهان را در معرض تهدید قرار می دهد. در همین راستا اسرائیل به‌صورت پیوسته از آمادگی خود برای انجام عملیات نظامی علیه اهداف هسته ای و نظامی در درون خاک جمهوری اسلامی ایران خبر می دهد و ایران نیز به‌صورت مکرر هشدار می دهد که از توانایی لازم برای دفع حملات و ارائه پاسخ در خور و متقابل به تجاوزهای اسرائیل برخوردار است. در این میان آنچه که در چند ماه اخیر اهمیت بسزایی یافته است خبرها و تحلیل هایی است که احتمال آغاز کوشش ایران برای دستیابی به سلاح هسته ای را مطرح می سازند.
هرچند تاکنون جمهوری اسلامی ایران به‌صورت رسمی و پیوسته اعلام کرده است که این کشور هیچ قصد یا برنامه ای برای تولید سلاح هسته ای ندارد، اما بازنمایی های ژئوپلیتیکی که از تهدید ایران توسط آمریکا و متحدان منطقه ای این کشور ارائه شده است به‌قدری تأثیرگذار بوده است که علی‌رغم فقدان هرگونه شواهدی برای تلاش ایران جهت تولید سلاح هسته ای، همچنان مسئله فعالیت های هسته ای ایران به‌عنوان یکی از منابع تهدید امنیت جهانی معرفی می گردد. این نوع بازنمایی ژئوپلیتیک در طول زمان جمهوری اسلامی ایران را به این نتیجه رسانده است که به‌صورت پیوسته در معرض تهدیدات احتمالی آمریکا و متحدان این کشور قرار دارد. چنان‌که حملات و فعالیت های خرابکارانه اسرائیل در ایران بیانگر درستی این نگرانی است. بااین‌وجود، همچنان این پرسش مطرح است که آیا می توان تلاش ایران برای دستیابی به سلاح هسته ای را از منظر ژئوپلیتیک یک اقدام خردمندانه دانست یا اینکه صحت این موضوع نشان‌دهنده آن است که جمهوری اسلامی ایران نسبت به ریسک های ژئوپلیتیک و پیامدهای ژئواکونومیک تولید سلاح هسته ای بیتفاوت یا حداقل فاقد نگرانی عمده است؟
تا کنون زمان های گریز هسته ای متفاوتی از 17روز تا 15 ماه از سوی رقبای ژئوپلیتیک ایران برای دستیابی جمهوری اسلامی ایران به سلاح هسته ای اعلام شده است و همین موضوع به‌صورت گسترده ای از سوی رسانه های جهانی مورد پوشش قرار گرفته است. این در حالی است که عملاً موضوع توانایی ایران برای ایجاد یک زرادخانه هسته ای و تعداد احتمالی کلاهک هایی که از سوی ایران می تواند ساخته شود مورد پوشش قرار نگرفته است. چرا که در عمل، میزان ذخایر اورانیوم غنی شده ایران برای ایجاد زرادخانه هسته ای کافی نیست و حتی در صورت تولید سلاح هسته ای توسط ایران همچنان توازن قدرت سلاح های هسته ای به نفع سایر کشورهای هسته ای خواهد بود. برابر آمارهای معتبر در پایان سال 2021 میلادی علاوه بر 5 قدرت هسته ای برتر جهان چهار کشور کره شمالی، هند، پاکستان و اسرائیل دارای زرادخانه هسته ای بوده اند. در این سال تعداد کلاهک های هسته ای هند، پاکستان و اسرائیل به ترتیب 160، 165 و 90 بوده است که نشان می دهد ایجاد توازن قدرت هسته ای با این کشورها از سوی ایران نیاز به دهه ها تلاش و صدها میلیارد دلار هزینه نظامی دارد. مهم‌ترین رقیب ژئوپلیتیک ایران در خاورمیانه، اسرائیل، پیش‌ازاین به‌عنوان یک قدرت هسته ای به‌صورت غیررسمی به رسمیت شناخته شده است و از توانایی تولید و کاربرد این سلاح ها برخوردار است. در نتیجه دستیابی احتمالی ایران به سلاح های هسته ای نمی تواند تغییر چندانی در موازنه قدرت میان این دو کشور ایجاد کند. هم‌زمان، دو کشور هند و پاکستان نیز در مجموع بیش از 320 کلاهک هسته ای در اختیار دارند که همین موضوع به آنها یک برتری عمده می بخشد و ورود یک بازیگر هسته ای به رقابت با این سه کشور تغییر چندانی در موازنه نخواهد داد. به‌عبارت‌دیگر، باتوجه‌به قدرت بازدارندگی هسته ای که این سه کشور از آنها برخوردار هستند، دستیابی ایران به سلاح هسته ای به ذات نمی تواند یک عامل مهم تهدیدکننده باشد. در نتیجه در این بعد هرگونه اقدام ایران برای دستیابی به سلاح هسته ای از منطق ژئوپلیتیک برخوردار نخواهد بود.
اما نکته حائز اهمیت در موضوع تولید سلاحهای هسته ای از سوی ایران نه واکنش قدرت های هسته ای فعلی در منطقه جنوب و غرب آسیا، بلکه واکنش کشورهایی است که سلاح هسته ای ندارند؛ اما از ظرفیت و منابع مالی، اقتصادی، زیرساختی و تسلیحاتی مناسب برای تولید و به‌کارگیری این سلاح ها برخوردار هستند.
چهار کشور ترکیه، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و عراق رقبای ژئوپلیتیک کنونی ایران در منطقه غرب آسیا هستند که از ظرفیت اقتصادی، فنی و نیروی انسانی کارآمد برای تولید و به‌کارگیری سلاح های هسته ای برخوردار هستند. این کشورها به ترتیب از تولید ناخالص داخلی اسمی 692، 876، 501 و 297 میلیارد دلار برخوردار هستند که در مقایسه با تولید ناخالص داخلی اسمی ایران که 191 میلیارد دلار است به‌مراتب بالاتر است. علاوه بر این، مسئله تحریم های یک‌جانبه آمریکا که در صورت فعالیت غیر صلح‌آمیز هسته ای با تحریم های شورای امنیت و اتحادیه اروپا تشدید خواهد شد اقتصاد ایران را در یک موقعیت بسیار شکننده قرار می دهد. از این چهار کشور تنها کشور عراق در موقعیت شکننده قرار دارد، و سه کشور دیگر بیش از دو دهه رشد اقتصادی مستمر را پشت سر گذاشته اند که به آن ها ظرفیت اقتصادی، فنی، مالی و انسانی بالایی داده است تا به پیگیری برنامه های نظامی گسترده ای بپردازند که به آن ها توانایی دفاعی بالایی را می دهد.
هرگونه تلاش ایران برای دستیابی به سلاح هسته ای بیش از آنکه برای اسرائیل تهدیدکننده باشد، برای همسایگان این کشور در منطقه غرب آسیا مخاطره آمیز خواهد بود و آن ها را به سمت گسترش برنامه های نظامی و حتی تلاش برای تولید سلاح هسته ای هدایت خواهد کرد. فرجام این امر توسعه رقابت های نظامی و امنیتی در منطقه ژئوپلیتیک غرب آسیا خواهد بود که در طی این رقابت ها به سبب موقعیت شکننده ژئواکونومیک ایران، جمهوری اسلامی ایران نخستین بازنده این رقابت خواهد بود. چرا که:
- اقتصاد ایران ظرفیت تحمل هزینه های نظامی جدید را ندارد؛
- تحریم های موجود و شورای امنیت به تشدید مشکلات اقتصادی کشور خواهد افزود و این موضوع رقابت ایران با کشورهای منطقه را نابرابر خواهد ساخت؛
- پشتیبانی احتمالی غرب از این کشورها می تواند آنها را در دستیابی به موقعیت برتر در حوزه نظامی یاری کند؛
- هزینه های مستقیم و غیرمستقیم هست های در عمل اقتصاد ایران را به ورطه ورشکستگی کامل خواهد کشاند.
دیدگاه‌ها ۵
به نظرم بحثی که اسرائیل و هم پیمانانش درگیر آن هستند ، بحث دست یافتن و دست نیافتن ج.اسلامی به سلاح هسته ای میباشد ، چون هیچ کدام از کشورها به دلیل زیانهای جبران نشدنی ویرانی های گسترده تمایلی به استفاده از این سلاح ها ندارند و داشتن این سلاحها صرفا اعتبار و قدرت دارنده رو بالا میبرد و ریسک حمله نظامی به ایران رو پایین می آورد مانند کره شمالی که ضامن بقایش سلاحهای هسته ای و توان موشکی اش هست ، دقیقا مثل ج.اسلامی با کمی تفاوت ، البته تو این مقاله بحث توان موشکی ایران هم نادیده گرفته شده که در مذاکرات گذشته بیشتر به آنها توسط پنج بعلاوه یک اشاره شده بود .
متاسفانه بحث هسته ای در ایران تبدیل به یک موضوع هویتی شده و میزان سود و ضررش نادیده گرفته شده و اصرار اسرائیل بر پیگیری مسئله هسته ای ایران به این علت که افکار عمومی رو از مسئله فلسطین دور کنه.
سلام
درسته ایران چند سلاح هسته ای ایران در مقابل ۹۰ سلاح هسته ای اسراییل کم خواهد بود ولی با توجه به وسعت اسراییل و وسعت ایران، حتی چند سلاح هسته ای هم برای ایجاد موازنه با اسراییل کافی خواهد بود. ولی در مورد کشورهای منطقه کاملا حق با شما است.
واقعا دیدگاه پوسیده یک نفر ایران را به قهقرا سوق داده و عملا جمهوری اسلامی مطابق مهره های چیده شده به اصطلاح دشمنانش حرکت کرده ومسیررابرای آنها بازگذاشته تا اقتصادایران را ساقط کنن واقعا دریق از کمی تعقل
با تشکر از نظر شما.