مرکز مشاوره اقتصادی ایرانیان

ریسک های ژئوپلیتیک فضای مجازی

از زمان گسترش فضای مجازی و ایجاد رسانه­ های اجتماعی همواره از روسیه به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین بازارهای جرایم سازمان­ یافته آنلاین یاد شده است. این بازارهای مجازی برای جرایم سازمان‌یافته که به‌صورت گسترده ­ای تحت کنترل  گروه­ های خلاف­کار و البته هوشمند روسی هستند همانند یک شبکه اجتماعی مخفی در فضای دارک وب حضور دارند و به کنترل جرایم سایبری عمده و تجارت در این حوزه می ­پردازند. با این  وجود، تا پیش از جنگ اوکراین تصویر دقیقی از قدرت این گروه ­های جرایم سازمان‌یافته روسی که در فضای دارک وب  مشغول به فعالیت هستند وجود نداشت.

حمله روسیه به اوکراین در زمستان سال 2022 میلادی نه ­تنها باعث تحولات عمده ­ای در ژئوپلیتیک جهانی گردید، بلکه باعث گردید دامنه رقابت­ ها و تنش ­های ژئوپلیتیک به فضای مجازی نیز کشیده شود. البته شاید بهتر باشد که بگوییم اهمیت رقابت­ ها و منازعات ژئوپلیتیک در فضای مجازی برای همه دولت­ ها بیش‌ازپیش مشخص گردید. در ابتدای ماه مارس سال 2022 میلادی و تنها چند هفته پس از آغاز حمله همه‌جانبه روسیه به خاک اوکراین محافل امنیت سایبری در جهان با بیانیه قاطعی از سوی گروه جرایم سایبری کونتی (Conti) روبه‌رو شده بودند که در آن اعلام کرد به‌صورت رسمی و همه‌جانبه به حمایت از ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه می ­پردازد. بعدتر هنگامی که زیرساخت ­های حیاتی کشور اوکراین هدف حملات گسترده سایبری قرار گرفتند و بخش مهمی از فعالیت­ های آنان متوقف شد متخصصان ژئوپلیتیک علاوه بر اتهام واردکردن به روسیه برای انجام این عملیات احتمال قوی دیگری به نام عملیات خرابکاری گروه­ های جرایم سازمان‌یافته سایبری را نیز  مطرح کردند. با ورود متخصصان امنیت سایبری ناتو به مناقشه سایبری میان اوکراین و روسیه و با همکاری سازمان­ های اطلاعاتی کشورهایی نظیر فرانسه، انگلیس، آمریکا و آلمان مشخص گردید که بخش عمده­ای از زیرساخت­ های عملیاتی حمله سایبری به اوکراین نه توسط پشتیبانی مستقیم روسیه، بلکه به‌وسیله ابزارها و نرم ­افزارهایی صورت‌گرفته است که به‌صورت گسترده ­ای در فضای دارک وب مورداستفاده و معامله قرار می­ گیرد. این فضای دارک به‌صورت گسترده ­ای تحت کنترل و نفوذ گروه­ های خلاف‌کار سایبری روس قرار داشته  است. بااین‌وجود باگذشت چند ماه سازمان­ های اطلاعاتی غرب  متوجه یک چالش بزرگ ژئوپلیتیک شدند که در پیش روی روسیه قرار گرفته است: در فضای دارک وب مناقشات ایدئولوژیک میان هکرها و گروه­ های جنایتکار سازمان‌یافته سایبر به‌قدری  گسترش‌یافته است که گروه خلاف‌کار سایبری کونتی در معرض فروپاشی قرار گرفته است. این آسیب­ پذیری ژئوپلیتیک روسیه از کجا ناشی شده بود؟

اطلاعاتی که توسط اعضای سابق کونتی به بیرون درز داده شده است در کنار تحلیل­ های اطلاعاتی که از سوی متخصصان امنیت سایبر گردآوری و ارائه شده است نشان می ­دهد که مسئله زبان روسی پاشنه آشیل این گروه جنایتکار سایبری روس بوده است. بخش عمده ­ای از گروه­ های خلاف‌کار سایبری شرق اروپا به تبعیت از قدرت قابل‌توجه گروه ­های جنایتکار سازمان‌یافته روسی از یک  نقطه کانونی به نام زبان روسی برخوردار هستند که باعث شده بود برای نزدیک به دو دهه آن ها در کنار یکدیگر یک اتحادیه نامرئی از گروه­ های خلاف‌کار را در فضای دارک وب تشکیل بدهند که در آن به خریدوفروش  اطلاعات هک شده، نرم ­افزارهای جدید هک، بدافزارها و کرم­ های رایانه ­ای بپردازند. تا سال 2022 میلادی آنچه برای این گروه ­های خلاف‌کار سایبری اهمیت داشت اصالت سود و منافع بود. اما با حمله روسیه به اوکراین و ورود هکرهای روسی به این مناقشه ژئوپلیتیک این فرض قدیمی به تصدیق نزدیک شد که سازمان اف اس بی روسیه نقش فعالی می­تواند در این گروه­ های خلاف‌کار داشته باشد. علاوه بر این، تفوق ملی­ گرایی روسی در میان گروه­ های خلاف‌کار سایبری امری نیست که پیش از آن از چشم متخصصان سایبری دور مانده باشد. به‌عبارت‌دیگر، از نظر ایدئولوژیک این گروه­ های جنایتکار سازمان‌یافته ظرفیت­ های ژئوپلیتیک لازم برای گرایش به سمت روسیه و انجام عملیات به نفع دولت روسیه را داشتند. اما این موضوع به‌هیچ‌وجه همه داستان این منازعه ژئوپلیتیک جدید نیست.

شرق اروپا یکی از کانون­ های اصلی ملی­ گرایی است و ملی ­گرایی مبتذلی که در میان این  کشورها وجود دارد امری است که به‌صورت هم‌زمان عرصه عمومی سیاست و لایه­ های پنهان اجتماع نظیر گروه ­های خلاف‌کار سایبری را نیز دربرگرفته است. چنان‌که تریبون­ های رسمی و رسانه­ ها به‌صورت رسمی و قانونی به  تبلیغ  ملی­ گرایی می­ پردازند و گروه ­های جنایتکار نیز در خارج از دید قانون و پلیس به ارتکاب جرایم نژادپرستانه مشغول هستند. گروه‌های خلاف‌کار سایبری نیز از این روند رو به تزاید راست‌گرایی در شرق اروپا دور  نمانده­ اند و آنان نیز خواستگاه ­های ایدئولوژیک افراطی  خاص  خود را دارند. در این فرایند هنگامی که جنگ اوکراین آغاز گردید به‌صورت ناگهانی یکی از نقاط گسست در ژئوپلیتیک فضای سایبر در دارک وب برای همه مشخص  گردید: هرچند گروه­ های خلاف‌کار فعال در جرایم سازمان‌یافته سایبری به سبب اقدامات مجرمانه و غیرقانونی خود به یک اندازه تحت تعقیب نهادهای قانونی قرار دارند و به همین دلیل در راستای منافع گروهی خود مجبور به همکاری هستند، اما پا به عرصه گذاشتن اختلافات ایدئولوژیک و به‌تبع آن رقابت­ های ژئوپلیتیک باعث گردیده است که آنها در برابر  یکدیگر قرار گیرند. در این چهارچوب درحالی‌که گروه ­های جرایم سازمان‌یافته دست راستی روسی به حمایت ولادیمیر پوتین و اقدامات تهاجمی او در خاک اوکراین پرداختند، گروه­های خلاف‌کار سایبری دیگری نیز وجود داشتند که به سبب تفوق ملی­ گرایی ضد روسی در شرق اروپا در جنگ روسیه و اوکراین به حمایت از اوکراین پرداختند. به‌این‌ترتیب عرصه رقابت ­های ژئوپلیتیک در شرق اروپا نه‌تنها به فضای مجازی گسترش یافت، بلکه خود فضای سایبر نیز به یکی از عرصه­ های نبرد سایبری میان گروه­ های طرف‌دار روسیه و گروه­ های طرف‌دار اوکراین منجر شد. در اینجا آنچه که اهمیت دارد آن است که بسیاری از این  گروه ­های جرایم سایبری حامی اوکراین تا پیش از سال 2022 میلادی  به‌صورت فعالانه ­ای در اتحادیه جنایتکاران سایبری کونتی عضویت داشتند و همین  مسئله به آنان اجازه آن  را داده بود که از ساختارهای عملیاتی و فرایندهای حملات سایبری و ابزارها و تکنیک­ های مورداستفاده حامیان روسیه آگاه شوند.

به‌صورت خلاصه، مهم‌ترین پیامد این اختلاف آن بوده است که در حوزه جرایم سایبر اتحادیه اروپا شاهد فروپاشی داخلی اتحادیه جرایم سایبری  کونتی هستند که تا پیش‌ازاین به یکی از چالش ­های امنیتی کشورهای اروپا تبدیل شده بود. امروزه این گروه جرایم سایبری روس زبان به دو گروه حامیان و مخالفان روسیه تبدیل شده است و یک عرصه منازعه ژئوپلیتیک سایبری  جدید را گشوده است که در آن مخالفان روسیه تلاش می ­کنند تا به سد حملات هکرهای روسی بپردازند. همین مسئله یک خبر خوب برای حامیان غربی اوکراین بوده است. چرا که در نتیجه جنگ  داخلی سایبری در  میان گروه ­های خلاف‌کار سایبری شرق اروپا بخش مهمی از قدرت تهاجمی سایبری روسیه نه‌تنها ازمیان‌رفته است، بلکه می ­توان امیدوار بود که از این بخش از فضای دارک وب به‌عنوان یک پلتفرم برای انجام حملات سایبری علیه روسیه استفاده  کرد. هم‌زمان تحلیل­ ها و گمانه­ زنی­ هایی نیز وجود دارد که در رسانه­ های شرق اروپا مطرح گردیده است که دامنه این جنگ سایبری به خیابان­ های شهرهای روسیه  و  شهرهای اروپای شرقی نیز  کشیده شده است و در چهارچوب آن گروه ­های سابقان عضو کونتی تلاش می ­کنند تا با همکاری  گروه­ های خلاف‌کار خیابانی با شناسایی نفرات فعال در  گروه رقیب آنان را با پوشش جرم و جنایت خیابان به قتل رسانده و از عرصه این منازعه ژئوپلیتیک حذف نمایند.

در این باره بیشتر بخوانید

اشتراک گذاری این مطلب

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *