در چند ماه گذشته عرضه خودرو در بورس کالا بسیار پر صدا دنبال می شود و عرضه چند برند خودروی چینی و ایرانی در این بازار صورت گرفته و در آخرین مورد 1000 دستگاه خودرو پژو 207 تولید ایران خودرو در بازار بورس کالا عرضه شد. اما سوال اصلی که باید به آن پاسخ داده شود این است که آیا عرضه خودرو در بورس کالا می تواند بازار آشفته خودرو تولید داخل را سامان دهد؟ به نظر می رسد با وجود مزیت های عرضه خودرو در بورس کالا مشکلات ریشه ای بازار خودرو همچنان پا برجا بماند. در ادامه عرضه خودرو در بورس کالا را دقیق تر مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهیم داد.
عرضه خودرو در بورس کالا
امسال تعدادی از خودروهای برند چینی و ایرانی که توسط تولیدکنندگان داخلی ایران خودرو،سایپا، کرمان موتور، بهمن موتور و غیره تولید می شوند در بورس کالا عرضه شده است و اگر بخواهیم به چند مورد از این خودرو ها اشاره کنیم خودروی فیدیلیتی، دیگنیتی، لاماری، هایما، شاهین، تارا و پژو 207 از جمله این خودروهاست.
مهم ترین مزیت عرضه خودرو در بازار بورس کالا کشف قیمت حقیقی کالای خودرو است به این گونه که خودرو دربازار بورس کالا عرضه شده و متقاضیان در زمان تعیین شده ثبت نام می کنند. با تعیین شدن قیمت عرضه اولیه خودرو متقاضیان برای خرید خودرو باهم دیگر به رقابت می پردازند و خودرو در اختیار کسی قرارمی گیرد که بالاترین پیشنهاد را برای خرید خودرو داده است. نوع قرارداد معمولا از نوع سلف است و میزان پیش پرداخت بین 20 تا 100 درصد قیمت پایانی معامله در بورس کالا متغیر می باشد. به طور کلی قیمت خودروهای مورد نظر که در بورس کالا عرضه شده است در فرایند عرضه و تقاضا مشخص می شود. در نمودارهای زیر میزان عرضه و تقاضا برای خودرو های مورد نظر در بورس کالا قابل مشاهده است:
همان طور که در نمودارهای بالا مشخص است در همه موارد میزان تقاضا از میزان عرضه بیشتر است به جز خودروی جک s5 مشکی عرضه شده در تاریخ 28 آبان 1401 و شاهین که میزان عرضه از تقاضا بیشتر بوده است. بیشترین میزان تقاضا متعلق به خودروی 207 است به طوری که برای 1000 دستگاه 207 دستی ایران خودرو نزدیک به 6000 هزار نفر متقاضی وجود داشته است. البته در مواقعی خودروهایی مانند جک j4 در بورس کالا عرضه شده ولی به دلیل نبود متقاضی برای این خودرو معامله ای صورت نگرفته است. هر چه میزان میزان تقاضا به میزان عرضه نزدیک می شود قیمت معامله شده به قیمت عرضه اولیه نزدیکتر است. درنمودار زیر تفاوت قیمت عرضه اولیه با قیمت معامله شده به تصویر کشده شده است:
همان طور که در شکل بالا مشخص است خودروهایی که تقاضا برای آنها بیشتر از عرضه تولید کننده است قیمت پایانی معامله شده از قیمت پایه عرضه بیشتر است و در مواردی که تقاضا به عرضه نزدیک باشد قیمت در محدوده قیمت پایه عرضه معامله می شود. در مواردی مانند جک s5 عرضه شده در تاریخ 28 آبان 1401 و شاهین که عرضه بیشتر از تقاضا بوده، با وجود حداقل تقاضا قیمت خودرو به قیمت پایه عرضه معامله شده است. این نوع تعیین قیمت باعث شده قیمت خودروهای عرضه شده در بورس کالا با حذف واسطه بین تولید کننده و خریدار، قیمت واقعی خودرو مشخص شود. برای نشان دادن این موضوع قیمت های بعضی خودرو ها در بازار در زمان معامله با قیمت پایانی معامله شده در بورس کالا درنمودار زیر مورد مقایسه قرار گرفته است:
همان طور که در شکل بالا قابل مشاهده است قیمت خودرو در بورس کالا به مراتب پایین تر از قیمت بازار معامله شده و این موضوع نشان دهنده مزیت مهم عرضه کالا در بورس است به گونه ای که در اکثر موارد قیمت های معامله شده در بورس حدود 20 درصد ارزان تر از قیمت بازار معامله شده است. نکته ای که باید به آن توجه داشته باشیم این است که قیمت خودروها در بازار منبع مشخصی ندارند و قیمت های بازار که در تحلیل آورده شده ممکن است در بعضی مواقع قیمت دقیق نباشد ولی می توان به صورت حدودی این قیمت ها را در بازار رصد کرد.
آیا عرضه خودرو در بورس کالا برای حل مشکلات بازار خودرو کافیست؟
با توجه به تحلیل های صورت گرفته در قسمت قبل به نظر می رسد عرضه خودرو در بورس کالا باعث شده به قیمت های واقعی این خودروها نزدیکتر بشویم ولی آیا صرفا با عرضه تعدادی محدود خودرو در بورس کالا، آشفتگی بازار خودرو حل خواهد شد؟ با وجود این که نمی توان مزیت های عرضه خودرو در بورس کالا را انکار کرد ولی مشکلات بازار خودرو در ایران بسیار ریشه ای تر از این مسائل است.
نکته که بسیار حائز اهمیت است تقاضای بالا در بازار برای خودورهای نه چندان با کیفیت ایرانی است به طوری که در قرعه کشی های ایران خودرو و سایپا با رقم های باور نکردنی 5 تا 6 میلیون متقاضی برای انواع خودروهای این تولید کننده ها رو به رو هستیم. حتی در بورس کالا برای 1000 دستگاه خودروی 207 دنده دستی نزدیک 6000 هزار متقاضی وجود داشته است. ولی با توجه به کیفیت خودروهای تولید داخل به نظر می رسد این میزان بالای تقاضا برای خودروهای تولید داخل ریشه در مسائل دیگری دارد. مهمترین نکته که به آن بر می خوریم این است که خودرو که در دیگر نقاط دنیا به عنوان یک کالای مصرفی در نظر گرفته می شود، در ایران به دلیل تورم افسار گسیخته، نوسان قیمت ارز، عدم توانایی تولید کنندگان در پاسخ به تقاضا و ممنوع بودن واردات تبدیل به یک کالای سرمایه ای شده است در واقع خانوارها در صدد این هستند که با خرید خودرو ارزش دارایی های خود را حفظ کنند. با وجود این مشکلات ریشه ای در صنعت خودرو نمی توان انتظار داشت که قیمت خودرو صرف با عرضه آن در بورس کالا حل و فصل شود. حتی بحث واردات خودرو که در چند ماه اخیر مطرح است چندان امیدوارکننده نیست. خودروهایی اقتصادی که تصمیم به واردات آنها شده به دلیل بالا بودن قیمت ارز و تعرفه های سنگین به نظر نمی رسد در ایران قیمت این خودروها اقتصادی باشد و قیمت آنها بیشتر به خودروهای لوکس است.
در کل بدون حل مسائل پایه ای و ریشه ای در صنعت خودروی کشور اقداماتی هر چند مثبت مانند عرضه خودرو در بورس کالا چندان تأثیر گذار نخواهد بود. در پایان جدول مشخصات تکمیلی در مورد برخی معاملات خودرو در بورس کالا آورده شده است:
