قرارداد نسیه یا “فروش و پرداخت معوق” در بورس کالای ایران به معاملاتی اطلاق می‌شود که در آن فروشنده کالا را به خریدار می‌فروشد. سپس به‌صورت فوری یا نهایتاً سه روز بعد از معامله کالا به دست مشتری می‌رسد. ولی پرداخت قیمت کالا توسط خریدار به فروشنده به‌صورت معوق و در زمان تعیین شده در قرارداد صورت می‌گیرد.
این نوع قرارداد در بورس کالای ایران برای کالاهایی استفاده می‌شود که قیمت آنها تحت‌تأثیر شرایط بازار است. و به دلیل اینکه قیمت آنها در آینده نمی‌تواند بادقت پیش‌بینی شود، خریداران و فروشندگان از این قرارداد استفاده می‌کنند. همچنین درصورتی‌که خریدار تمام مبلغ هزینه یک کالا را نداشته باشد می‌تواند با فروشنده قوانینی را در قرارداد تنظیم کند تا معامله انجام شود.
انواع قرارداد در بورس کالای ایران
انواع قراردادهایی که در بورس کالای ایران انجام می‌شود به دودسته اصلی قراردادهای استاندارد و غیراستاندارد تقسیم می‌شوند. قراردادهای استاندارد، قراردادهایی هستند که در بورس معامله می‌شوند. و در آنها کیفیت و کمیت کالا توسط بورس از پیش تعریف شده است. این نوع قراردادها معمولاً برای کالاهایی مانند پنبه، برنج، ذرت و گندم استفاده می‌شود. از سوی دیگر، قراردادهای غیراستاندارد، قراردادهای سفارشی هستند که بین خریدار و فروشنده توافق می‌شود و در بورس معامله نمی‌شوند. این قراردادها معمولاً برای کالاهایی مانند فرآورده‌های نفتی، محصولات شیمیایی و مواد معدنی استفاده می‌شود.
قرارداد نسیه نوعی قرارداد استاندارد است که در آن شرایط خریدوفروش به‌خوبی قید شده است. و دو طرف موظف‌اند به تمام این شرایط عمل کنند. این قرارداد مبلغ، نرخ بهره، برنامه بازپرداخت و سایر شرایط و ضوابط که طرفین با آن موافقت کرده‌اند تعیین می‌کند.
در ایران، یکی از حوزه‌هایی که معمولاً از قراردادهای نسیه استفاده می‌شود، بورس کالای ایران است. این بازار بستر معاملاتی برای انواع کالاها از جمله کالاهای کشاورزی، فلزات و محصولات انرژی را فراهم می‌کند. یکی از راه‌هایی که شرکت‌کنندگان در بورس کالا می‌توانند فعالیت‌های تجاری خود را تأمین مالی کنند، استفاده از قراردادهای نسیه است.
شرایط و ضوابط قراردادهای نسیه بورس کالای ایران تابع مقررات سازمان بورس و اوراق بهادار ایران است. که بر این بازار نظارت دارد. سازمان بورس و اوراق بهادار قوانینی را در مورد قراردادهای نسیه در نظر گرفته است که هدف آن شفافیت بیشتر معامله و محافظت از حقوق دو طرف است.
چند نکته مهم در مورد قرارداد نسیه
یکی از الزامات کلیدی قراردادهای نسیه نیاز به وثیقه است. وثیقه نوعی تضمین است که وام‌گیرنده برای تضمین بازپرداخت وام به وام‌دهنده می‌دهد. در بورس کالای ایران، وثیقه می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد. از جمله رسید انبار، بارنامه، و سایر اسنادی که مالکیت کالاهای مورد معامله را تأیید می‌کند.
یکی دیگر از جنبه‌های مهم قراردادهای نسیه در بورس کالای ایران نرخ بهره است. نرخ بهره برای کالای نسیه اعطایی از طریق بورس بر اساس شرایط بازار تعیین می‌شود. و ممکن است ثابت یا متغیر باشد. نرخ‌های بهره ثابت در طول مدت قرارداد ثابت می‌ماند. درحالی‌که نرخ‌های بهره متغیر ممکن است در پاسخ به نوسانات بازار تغییر کند.
قراردادهای نسیه در بورس کالای ایران نیز معمولاً شامل مقرراتی است که کاستی‌های بازار سنتی و خسارت‌های احتمالی را پوشش می‌دهد. از دیگر ویژگی‌های قرارداد نسیه در بورس کالای ایران می‌توان به این نکته اشاره کرد که در این نوع قرارداد، خریداران و فروشندگان می‌توانند در زمان تعیین شده در قرارداد، آن را لغو کنند. همچنین، درصورتی‌که خریدار نتواند در زمان تعیین شده در قرارداد پرداخت را انجام دهد، فروشنده می‌تواند به دلیل عدم پرداخت، قرارداد را لغو کند و از وثیقه خریدار استفاده کند. یعنی درصورتی‌که نسیه گیرنده قادر به بازپرداخت مبلغ نباشد، نسیه دهنده ممکن است وثیقه را برای جبران زیان خود در اختیار بگیرد. راه‌حل‌های پیش‌فرض ممکن است شامل فروش وثیقه در حراجی یا از طریق دیگر باشد.
شرایط تسویه در قرارداد نسیه در بورس کالای ایران
در قراردادهای نسیه، باید تمام شرایط و اسناد مالی قابل‌قبول برای تسویه‌حساب و دریافت کالا قید گردد.
کارگزار خریدار مکلف است حداکثر تا پایان مهلت تسویه نسبت به ارائه اسناد مورد اشاره در اطلاعیه عرضه به کارگزار فروشنده اقدام کند. همچنین فروشنده کالا و کارگزار او نیز باید تعهدات تسویه معامله را بپذیرد. و مدارک را طبق فرمت ابلاغی شرکت ارائه نماید.
مزایای قرارداد نسیه در بورس کالای ایران:
- دسترسی به سرمایه: قرارداد اعتباری یا نسیه به معامله‌گران اجازه می‌دهد به سرمایه‌ای دسترسی داشته باشند که ممکن است در غیر این صورت به آن دسترسی نداشته باشند. این می‌تواند برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های جدید و گسترش تجارت آنها استفاده شود.
- تحویل تقریباً فوری: قرارداد امکان تحویل تقریباً فوری کالا را پس از تکمیل معامله فراهم می‌کند. این برای کالاهایی که نیاز به تحویل فوری دارند، مانند محصولات کشاورزی و کالاهای فاسدشدنی مناسب است.
- شرایط بازپرداخت انعطاف‌پذیر: قراردادهای وام ارائه شده از طریق بورس کالای ایران اغلب با شرایط بازپرداخت انعطاف‌پذیری همراه است که می‌تواند متناسب با نیازهای خاص معامله‌گران تنظیم شود. این موضوع می‌تواند به معامله‌گران کمک کند تا از پرداخت‌ها و آسیب رساندن به رتبه اعتباری خود جلوگیری کنند.
- نرخ‌های رقابتی: نرخ‌های ارائه شده توسط بورس کالای ایران اغلب کمتر از نرخ‌های ارائه شده توسط وام‌دهندگان سنتی است که آن را به گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه‌تر برای معامله‌گران تبدیل می‌کند.
معایب قرارداد نسیه در بورس کالای ایران:
- نسیه‌های تضمین شده: قراردادهای اعتباری یا نسیه ارائه شده از طریق بورس کالای ایران در برابر کالاهایی که معامله‌گران خرید می‌کنند تضمین می‌شود. این به این معنی است که اگر معامله‌گران قرارداد را فسخ کنند، ممکن است کالاهای آنها به‌عنوان وثیقه گرفته شود.
- ریسک ارزی: وام‌های ارائه شده توسط بورس کالای ایران می‌تواند به‌صورت دلار آمریکا یا ریال باشد. این یک ریسک ارزی برای معامله‌گران ایجاد می‌کند. زیرا نوسانات نرخ ارز می‌تواند بر ارزش مبلغ نسیه و هزینه بازپرداخت تأثیر بگذارد.
نتیجه‌گیری
به‌طورکلی، قراردادهای نسیه در بورس کالای ایران نقش مهمی در تأمین منابع مالی موردنیاز شرکت‌کنندگان برای انجام فعالیت‌های تجاری خود دارند. قراردادهای نسیه با تعیین شرایط و ضوابط روشن، شفافیت بیشتر و انصاف در بازار کمک می‌کنند. و درعین‌حال از حقوق خریدار و فروشنده به طور یکسان محافظت می‌کنند.
