تهاجم روسیه به اوکراین، قاسم جومارت توکایف، رئیس‌جمهور قزاقستان را تشویق کرد تا در نهایت از زیر سایه سلف خود خارج شود تا مسیر جدیدی را برای کشورش ترسیم کند. قزاقستان، کشوری که از لحاظ تاریخی تحت نفوذ روسیه بوده است، اکنون در تلاش است تا از سیاست خارجی مستقلی پیروی کند که نورسلطان بتواند بدون توجه به ترجیحات کرملین، فرصت‌هایی را دنبال کند. قبل از حمله روسیه به اوکراین، تلاش‌های توکایف برای رسیدن به این هدف مستلزم مماشات با روسیه از طریق تسلیم‌شدن به خواسته‌های مسکو در مورد مسائل امنیتی اوراسیا بود. بااین‌حال، جنگ فاجعه‌بار روسیه در اوکراین روابط دوجانبه بین مسکو و نورسلطان را به طرز چشمگیری تیره‌وتار کرد. برای توکایف و دولتش، سیاست خارجی وطن‌پرستانه‌ی کرملین به طور فزاینده‌ای غیرقابل‌تحمل شده است.
روی کار آمدن توکایف به ریاست‌جمهوری قزاقستان در مارس 2019 به دنبال دو سال اعتراض بود که در نهایت باعث شد اولین و تنها رئیس‌جمهور قزاقستان قبل از توکایف، نورسلطان نظربایف، به ریاست‌جمهوری چندین دهه خود پایان دهد. بااین‌حال، نظربایف سمت‌های کلیدی مانند ریاست شورای امنیت قزاقستان را که نهادی هماهنگ‌کننده سیاست‌های امنیت ملی و دفاعی قزاقستان است، حفظ کرد. نظربایف به‌عنوان رئیس شورای امنیت ملی، تداوم سیاست خارجی قزاقستان را حفظ کرد که شامل مماشات اساسی با روسیه بود. به‌عنوان‌مثال، دولت نظربایف از الحاق کریمه توسط ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در سال 2014 حمایت کرد و ادعاهای کرملین مبنی بر اینکه «نو نازی‌ها» اوکراین را در جریان انقلاب میدان اوکراین ربودند، تکرار کرد.
نظربایف از موقعیت خود برای حفظ سلطه خانواده خود در سیاست قزاقستان و اعمال‌نفوذ بر دولت نوپای توکایف استفاده کرد. نظربایف و متحدانش تصمیم گرفتند که نخست‌وزیر توکایف چه کسی باشد، چنین دخالتی در قدرت به سنت سی‌ساله انتخاب نخست‌وزیر توسط رئیس‌جمهور پایان داده است. تصمیم نظربایف برای محدودکردن نقش رئیس‌جمهور در تصمیم‌گیری سیاست خارجی احتمالاً توکایف را که بیشتر دوران حرفه‌ای خود را به‌عنوان یک دیپلمات گذرانده، ناامید کرده است.
به نظر می‌رسد که سیستم قدرت دوگانه قزاقستان در اوایل سال جاری در میان ناآرامی‌های بی‌سابقه علیه دولت توکایف به پایان رسید که در نهایت منجر به این شد که توکایف با در دست گرفتن ریاست شورای امنیت قزاقستان، نظربایف را به طور کامل مجبور به کناره‌گیری کرد. علاوه بر این، روسیه در 5 ژانویه زمانی که سربازانش وارد قزاقستان شدند به‌عنوان بخشی از تلاش‌های سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) برای تثبیت سلطنت توکایف از تلاش برای کودتا توسط عناصر طرف‌دار نظربایف در دولت قزاقستان، دنیا را حیرت‌زده کرد. پس از اینکه توکایف سلطنت خود را تضمین کرد، بلافاصله انتقاد بی‌سابقه را از نظربایف بیان کرد و تعدادی از متحدان رئیس‌جمهور سابق را دستگیر کرد.
CSTO در 19 ژانویه قزاقستان را پس از تأمین امنیت چندین ساختمان دولتی و سرکوب تظاهرات ضد توکایف ترک کرد. تحلیلگران مداخله CSTO به رهبری مسکو را به‌عنوان احیای نفوذ کرملین در آسیای مرکزی می‌دانند. بااین‌حال، حدود شش ماه بعد، حمله پوتین به اوکراین، روابط روسیه و قزاقستان را به پایین‌ترین سطح رسید، زیرا توکایف تصمیم گرفته است از سلف خود جدا شود و از مشروعیت بخشیدن به تجاوز روسیه در اوکراین امتناع کند.
تصمیم مسکو برای حمایت از دولت توکایف در ژانویه 2022 سودی ندارد. توکایف در تلاش برای فاصله‌گرفتن از نقش روسیه در تأمین امنیت دولت قزاقستان، مداخله CSTO را کم‌اهمیت جلوه می‌دهد. با شروع تهاجم روسیه به اوکراین، قزاقستان اولین کشور عضو سازمان پیمان امنیت جمعی بود که علناً اعزام نیرو برای کمک به “عملیات نظامی ویژه” را ممنوع کرد. علاوه بر این، مختار تیلوبردی وزیر امور خارجه قزاقستان در 5 آوریل گفت که کشورش جمهوری خلق دونتسک و لوهانسک را به‌عنوان جمهوری‌های مستقل به رسمیت نخواهد شناخت. بیانیه تیلوبردی رد توجیه مسکو برای جنگ است. توکایف این موضوع را در 17 ژوئن در مجمع اقتصادی بین‌المللی سن‌پترزبورگ تکرار کرد و از به رسمیت شناختن مناطق جدایی‌طلب مورد حمایت روسیه در اوکراین و گرجستان امتناع کرد.
مفسران روسی بی‌میلی توکایف برای حمایت از سیاست‌های کرملین در قبال اوکراین را «بدعهدی» توصیف می‌کنند و چندین شخصیت عمومی روسیه دیدگاهی جنگ‌طلبانه از روابط روسیه و قزاقستان ارائه کرده‌اند. کنستانتین زاتولین، عضو پارلمان روسیه، در پاسخ به امتناع توکایف از به رسمیت شناختن جدایی‌طلبان مورد حمایت روسیه گفت: ما همیشه و همه‌جا، از جمله دررابطه‌با اوکراین، می‌گوییم: اگر دوستی، همکاری و شراکت داشته باشیم، هیچ سؤال سرزمینی مطرح نمی‌شود. اما اگر این وجود نداشته باشد، همه چیز ممکن است، مانند اوکراین. توکایف و دولت او احتمالاً از اظهاراتی مانند اظهارات زاتولین که قزاقستان را در صورت دور شدن از لطف کرملین به درگیری و ناآرامی تهدید می‌کند، ناراحت هستند. در نتیجه این روابط، توکایف به دنبال تعمیق روابط با اتحادیه اروپا و چین است تا سیاست خارجی قزاقستان را به‌دوراز تغییرات سمی که مشخصه روابط روسیه و قزاقستان است، تغییر دهد.
هدف توکایف علاوه بر فرصت‌های اقتصادی با چین، تعمیق همکاری امنیتی با پکن است. چین، به دلیل اهمیتی که برای قزاقستان برای ابتکار کمربند و جاده (ابریشم) قائل است، پایه‌ای برای تعمیق همکاری امنیتی با قزاقستان از طریق تمرین‌های نظامی دوجانبه و سرمایه‌گذاری در قابلیت‌های نظارتی دولت قزاقستان ایجاد کرده است. توکایف و وی فنگه وزیر دفاع چین گفتند که قزاقستان و چین در نشست 25 آوریل همکاری‌های نظامی خود را گسترش خواهند داد. او به‌شدت برای فرصت‌ها برای تعمیق همکاری‌های نظامی دوجانبه ارزش قائل است. درخواست‌های دوجانبه نورسلطان و پکن برای گسترش همکاری‌های نظامی نه‌تنها روابط روسیه و قزاقستان، بلکه روابط روسیه و چین را نیز با شکست مواجه می‌کند. اگر چین جای روسیه را به‌عنوان ضامن قدرت مسلط در آسیای مرکزی بگیرد، افول مسکو تسریع خواهد شد، زیرا هژمونی آن در فضای پس از شوروی به خاطره‌ای دور تبدیل خواهد شد.
توکایف به دنبال ارائه فرصت‌های جدید به اروپا برای پیشبرد روابط اروپا و قزاقستان است. درحالی‌که اروپا با بحران انرژی به دلیل تهاجم روسیه به اوکراین دست‌وپنجه نرم می‌کند، توکایف پیشنهاد داد تولید انرژی قزاقستان را در 4 ژوئیه افزایش دهد تا “وضعیت را در بازارهای جهانی و اروپا تثبیت کند.” پیشنهاد توکایف احتمالاً ضربه‌ای به تلاش‌های مسکو برای وادار کردن کشورهای اروپایی به انرژی روسیه است. دو روز بعد، دادگاه روسیه به طور موقت پایانه نفتی کنسرسیوم خط لوله خزر در نووروسیسک روسیه را تعطیل کرد. کنسرسیوم خط لوله کاسپین یک خط لوله نفتی به رهبری روسیه و قزاقستان است که تقریباً یک درصد از تجارت جهانی نفت را تأمین می‌کند و دو سوم صادرات نفت قزاقستان را تشکیل می‌دهد. اگرچه دادگاه روسیه از آن زمان تصمیم خود را تغییر داده است، این حادثه احتمالاً تنش‌های روسیه و قزاقستان را تشدید می‌کند.
قبل از اخراج نظربایف از دولت قزاقستان در 5 ژانویه، توکایف به‌آرامی سیاست‌هایی را برای جداکردن قزاقستان از مسکو دنبال کرد. نکته قابل‌توجه، تصمیم توکایف در سال 2021 برای تغییر الفبای قزاقستان از سیریلیک به لاتین یک مثال کلیدی است. تصمیم توکایف برای ترویج زبان قزاقستانی به‌جای روسی احتمالاً جزئی از آرزوهای او برای دور شدن از حوزه نفوذ روسیه و ازبین‌بردن پیوند فرهنگی بین قزاقستان و روسیه بود. توکایف در حل مسئله زبان قزاقستان کاری را که سلفش انجام نداد، به پایان رساند. توکایف به‌منظور فاصله‌گرفتن از میراث نظربایف و جداشدن از سنت‌های دوران شوروی رژه روز پیروزی قزاقستان در سال 2022 را لغو کرد.
کمپین توکایف برای قراردادن کشورش در مسیری جدا از مسکو ممکن است به فاجعه ختم شود، زیرا اقلیت قابل‌توجهی از روسیه در شمال قزاقستان وجود دارد و روسیه که به طور فزاینده‌ای نگاهی جنگ‌طلبانه دارد می‌تواند یک چالش امنیتی وحشتناک ایجاد کند. بااین‌حال، واضح است که سیاست خارجی فعلی توکایف در نهایت متعلق به خودش است و دیگر توسط نظربایف هدایت نمی‌شود. با حل اختلافات داخلی و اعتبار روسیه که در پایین‌ترین حد خود است، این لحظه در تاریخ ممکن است بهترین شانس را برای قزاقستان برای چرخش ایمن ایجاد کند درحالی‌که روسیه بر تهاجم خود به اوکراین متمرکز است.
پاسخ قزاقستان به تهاجم روسیه به اوکراین به چندین “نقاط حساس” مسکو ضربه زده است. پیام توکایف مبنی بر این است که قزاقستان بدون درنظرگرفتن تمایلات روسیه و امتناع دولت او از مشروعیت بخشیدن به حمله کرملین به اوکراین، به دنبال فرصت‌های جدیدی در سیاست خارجی است که نشان‌دهنده ضربه‌ای جدی به تسلط مسکو بر بزرگ‌ترین کشور آسیای مرکزی است. با گذشت زمان، مشخص نیست که توکایف چقدر در جدایی از مسکو موفق خواهد بود. بااین‌حال، در این مرحله واضح است که توکایف رهبری نخواهد بود که مسکو بتواند روی او حساب کند.
