به‌طورکلی این مقاله به این مسئله اشاره دارد که ریسک‌های ژئوپلیتیک در حال افزایش است و توجه به آنها ضروری است.
آیا احتمال دارد کسب‌وکار شما در معرض یک رویداد ژئوپلیتیک غیرمنتظره قرار گیرد؟
در مارس 2021، اچ اند ام و نایکی به دلیل موضع سیاسی خود در چین بایکوت شدند. اچ اند ام، نایکی و برخی دیگر از شرکت‌های پوشاک غربی علیه استفاده از کار اجباری برای تولید پنبه گفتگو کردند. موضوع پنبه در سین کیانگ به‌عنوان مداخله در سیاست چین تلقی شد و همین امر باعث گردید که فروشگاه‌های آنها توسط مالکان چینی بسته و برنامه‌های آن از پلتفرم‌های تجارت الکترونیک حذف و توسط موتورهای جستجوی بزرگ و سایر برنامه‌ها در چین مسدود شود.
ریسک ژئوپلیتیک، ریسک شماره یک شرکت‌های جهانی است. در سطح بین‌المللی، چالش‌های مدیریتی فزاینده‌ای ایجاد می‌کند که به لحاظ پرهزینه بودن موضوع ریسک‌ها، بیشتر سازمان‌ها تلاش می‌کنند با بهره‌گیری از مشاوران و متخصصان در این امر توفیق به دست آورند.
افزایش نوسانات در مناطق باثبات و عدم‌قطعیت‌های ناشی از تغییرات سیاسی، محرک‌های ژئوپلیتیکی، خطرات آشنا و نوظهور هستند. چالش‌هایی با افزایش نابرابری و خطر درگیری، تفاوت‌های فرهنگی، مشکلات مرزی، موقعیت‌های اقتصادی، نابرابری در توزیع آب، سیاست‌های تغییرات آب‌وهوایی و تأثیر آن، و همچنین کاهش تعهد به حاکمیت قانون بین‌المللی ایجاد می‌شوند.
در دنیای جهانی شده، تأثیر یک رویداد یا تغییر در سیاست‌ها می‌تواند بر یک سازمان اثرگذار باشد. مکان‌های فیزیکی، زنجیره‌های تأمین پیچیده، نیروهای کاری متحرک و اتصال سایبری منجر به در معرض خطر قرارگرفتن ناشی از انتقال مرزی کالا و مبادله ارز، و همچنین جابه‌جایی کارکنان و مشتریان و افزایش ادغام فنی کسب‌وکارها شده است.
برای سال‌های متمادی، روندهای ژئوپلیتیکی به‌طورکلی خنثی تا مطلوب بوده است، بنابراین شرکت‌ها را قادر می‌سازد تا استراتژی‌های جهانی را بپذیرند. بااین‌حال، تنش‌های ژئوپلیتیکی به شکل فزاینده‌ای در قالب درگیری‌های تجاری، جنگ‌های داغ، ترورهای سیاسی، تزریق گسترده واکسن پس از کووید -۱۹ و مواردی ازاین‌دست به منصه ظهور می‌رسند. این نشان‌دهنده معکوس شدن نیروهای سیاسی و اجتماعی است که در درازمدت جهانی‌شدن را تغییر می‌دهد. اقدامات و مدل‌های کسب‌وکار، از جمله استراتژی‌ها و ارزش‌گذاری‌های بلندمدت، باید دوباره ارزیابی شوند، زیرا مشخص نیست این عدم قطعیت تا چه زمانی ادامه خواهد داشت و پیامدهای کامل این اختلال چه خواهد بود. هرچه عدم قطعیت طولانی‌تر باشد، بازگشت به مسیر قبلی سخت‌تر خواهد بود.
مدیران باید یک تغییر ذهنی ایجاد کنند و بر آگاهی، علم و حتی کارشناسان خود در حوزه ژئوپلیتیک بیفزایند. آنچه در جهان در حال حاضر می‌گذرد، می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر تجارت در پنج تا ده سال آینده بگذارد. هیئت‌مدیره باید آگاه باشد که تنش‌های ژئوپلیتیکی فرایند برنامه‌ریزی استراتژیک را هدایت می‌کند. در این راستا، اقدامات برای مقابله با ریسک‌های ژئوپلیتیکی باید در استراتژی‌های شرکت ادغام شود و هیئت‌مدیره باید نظارت مناسبی برای ایجاد یک تجارت پایدار و انعطاف‌پذیر اعمال کند.
درک اثرات ریسک ناشی از ژئوپلیتیک و مدیریت آنها در سراسر سازمان‌ها، امروزه ضروری است. از طریق سنجش ریسک ژئوپلیتیکی، ما می‌توانیم منافع خود را محاسبه و برای مقابله با تهدیدات احتمالی و کاهش خطرات دست‌به‌کار شویم.
صاحبان شرکت‌ها و سازمان‌ها، هیئت‌مدیره و مدیریت باید بدانند که خطرات ژئوپلیتیکی ممکن است به اتمام فعالیت یک کسب‌وکار منجر شود.
حال صاحبان و مدیران چگونه آمادگی سازمان را باتوجه‌به اهمیت ژئوپلیتیک به وجود می‌آورند؟
برای حمایت و نظارت بر مدیریت ریسک‌های ژئوپلیتیکی، مدیران باید پنج مؤلفه اصلی را در نظر بگیرند:
اول اینکه دنیا در حال تغییر مسیر است و مدیران باید این تغییر همراه با تغییر ذهنی بپذیرند.
دوم، برای افزایش آمادگی، سازمان‌ها می‌بایست نظارت بر ریسک ژئوپلیتیکی، را افزایش دهند. سوم، شرکت‌ها می‌توانند فراتر رفته و کارشناسان ژئوپلیتیک یا مدیران باهوش سیاسی را برای حضور در هیئت‌مدیره به کار گیرند.
چهارم، آموزش مداوم می‌تواند آمادگی سازمان را بهبود بخشد و به مدیران کمک کند تا ریسک‌ها و فرصت‌های ژئوپلیتیک را بهتر درک کنند.
در نهایت، هیئت‌مدیره باید آماده مواجهه، با ساختار، فرایندها و انتخاب گروه مناسب برای نظارت مؤثر و کارآمد باشد.
تغییر ذهنی
هر استراتژی یا تصمیمی دارای مفروضات اساسی در مورد محیط و بازارهای جهانی است. برخی از این فرضیات ممکن است صریح و برخی دیگر ضمنی باشند. وقتی تغییر پارادایم اتفاق می‌افتد، مفروضات و انتظارات قبلی بی‌اعتبار می‌شوند. این ریسک‌ها دیگر مسائل کلان نیستند، بلکه تهدیدهایی هستند که می‌توانند مستقیماً بر سیاست‌ها و ارزش‌گذاری تأثیر بگذارند. مدیریت باید تهدیدات بالقوه را پیش‌بینی کند و برای ایجاد انعطاف‌پذیری، فعالانه – نه واکنشی – عمل کند. برای هیئت‌مدیره ضروری است که در ارزیابی مجدد مفروضات استراتژیک و تنظیم استراتژی و مدل‌های کسب‌وکار در زمانی که چشم‌اندازهای ژئوپلیتیکی عدم اطمینان ایجاد می‌کند، بر مدیریت نظارت کند.
نظارت بر ریسک‌های ژئوپلیتیک
ثبات و بقای شرکت‌ها توسط ریسک‌های ژئوپلیتیک تهدید می‌شود. مدیریت باید بداند که اهداف استراتژیک شرکت می‌تواند تحت‌تأثیر تنش‌های ژئوپلیتیک قرار گیرد، و تهیه یک پاسخ ضروری است. آخرین چیزی که یک هیئت‌مدیره به آن نیاز دارد این است که با تیتر اخبار فلج شود. در تغییر تنظیمات ژئوپلیتیک، هیئت‌مدیره باید دید بلندمدتی داشته باشد، تصویر بزرگ را ببیند و یک چارچوب نظارتی جامع ایجاد کند.
برای ایجاد یک چارچوب نظارتی برای پیش‌بینی و آمادگی بهتر، هیئت‌مدیره باید بر سه حوزه تمرکز کند – مفروضات، شناسایی و ارزیابی. هنگامی که ریسک‌های ژئوپلیتیک و مقررات تغییر می‌کند، هیئت‌مدیره باید آگاه باشد که مفروضات قبلی استراتژی شرکت و شیوه‌های مدیریت ریسک احتمالاً براین‌اساس تغییر خواهد کرد؛ بنابراین، هیئت‌مدیره باید بر شناسایی عوامل ژئوپلیتیک مربوطه، ارزیابی تأثیر آنها بر شهرت، فروش، زنجیره تأمین، امور مالی، عملیات و ذی‌نفعان و کمیت تأثیر آنها تحت سناریوهای مختلف نظارت کند. مدیریت ریسک فعال تأثیر منفی را کاهش می‌دهد و حتی می‌تواند به شرکت اجازه دهد از فرصت‌ها بهره‌مند شود.
مفروضات
در نگاه اول، ریسک ژئوپلیتیکی رویدادها و عدم اطمینان عمومی را بررسی می‌کند که مدیریت آن برای یک شرکت غیرقابل‌پیش‌بینی و غیرممکن به نظر می‌رسد. برای مثال، جنگ‌ها ممکن است سال‌ها – حتی دهه‌ها – ادامه داشته باشند و پیش‌بینی نتایج آن دشوار است. این فرض اغلب منجر به دست‌کم گرفتن یا نادیده‌گرفته‌شدن ریسک ژئوپلیتیکی می‌شود. اگرچه ممکن است انجام پیش‌بینی‌های دقیق غیرممکن باشد، آگاهی ژئوپلیتیکی می‌تواند به یک شرکت کمک کند تا توانایی‌هایی برای مدیریت انعطاف‌پذیر شوک‌های ژئوپلیتیکی ایجاد کند. در واقع، بسیاری از رویدادهای غیرقابل‌پیش‌بینی را می‌توان از نظر احتمال وقوع پیش‌بینی کرد و تأثیر آنها را تا حدی اندازه‌گیری کرد. هیئت‌مدیره باید فرض “غیرقابل‌پیش‌بینی” ریسک ژئوپلیتیکی را به چالش بکشد و آن را در تصمیمات استراتژیک و نظارت شرکت بگنجاند.
شناسایی
برای ارائه نظارت بر ریسک‌های ژئوپلیتیک، هیئت‌مدیره باید چارچوب مدیریت را برای شناسایی تهدیدها و فرصت‌های ژئوپلیتیکی درک کند. برای هیئت‌مدیره درک عمیقی از محرک‌های ژئوپلیتیک فعلی و احتمالی آینده خطرات ارزشمند است. این نیروها، محرک‌ها و عوامل می‌توانند توسط مدیریت به‌عنوان بالقوه شناسایی و توسط هیئت‌مدیره در فرایند نظارت بررسی شوند. هیئت‌مدیره با دیدگاه و تخصص خود می‌تواند مدیریت را در مورد احتمال رویدادهای ژئوپلیتیکی و تأثیر بالقوه بر تجارت به چالش بکشد.
بسیاری از شرکت‌ها تجزیه‌وتحلیل PESTLE (سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فناوری، حقوقی و زیست‌محیطی) را انجام می‌دهند که چارچوبی است که از به‌روزرسانی ERM 2017 COSO برای طبقه‌بندی و تجزیه‌وتحلیل محیط کلان اقتباس شده است. چارچوب PESTLE به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا نیروهای خارجی و تغییرات بالقوه در چشم‌انداز ژئوپلیتیکی را که می‌تواند بر همه جنبه‌های کسب‌وکار تأثیر بگذارد، بهتر شناسایی کنند. نتایج تجزیه‌وتحلیل PESTLE را می‌توان با ارزیابی قابلیت‌های داخلی (نقاط قوت و ضعف) نسبت به محیط خارجی (فرصت‌ها و تهدیدها) در یک تحلیل SWOT گنجاند. نظارت هیئت‌مدیره بر شناسایی ریسک‌های ژئوپلیتیکی می‌تواند مدیریت را به سمت فعال‌بودن در شناسایی عوامل ژئوپلیتیک سوق دهد.
ارزیابی
هنگامی که ریسک‌ها و فرصت‌های ژئوپلیتیکی شناسایی شدند، هیئت‌مدیره باید نظارت کند که مدیریت سناریوهای ژئوپلیتیکی را توسعه داده و تست استرس کند. این ارزیابی شامل محتمل‌ترین و بدترین تأثیراتی است که احساس می‌شود و اثرات زنجیره‌ای واکنش شرکت‌ها که ممکن است منجر به تغییر در استراتژی شرکت شود باید مورد واکاوی قرار گیرد. نظارت هیئت‌مدیره بر ارزیابی باید فراتر از بدیهی‌ترین موارد باشد، همه چیز را برای کمک به محافظت از شرکت و انجام‌وظیفه و حفظ آن بررسی کند
شرکت‌ها باید بدترین سناریوهای خطرات ژئوپلیتیکی خود را از زوایای مختلف ارزیابی کنند. تغییرات ژئوپلیتیکی می‌تواند بر فروش در بازارهایی که در برابر شوک‌های ژئوپلیتیک آسیب‌پذیر هستند تأثیر بگذارد. روابط ژئوپلیتیکی ناپایدار می‌تواند از گسترش در بازارهای جدید و نوظهور جلوگیری کند. مکان‌ها و سیاست‌های ناپایدار ممکن است بر توانایی شرکت در جذب و حفظ استعداد تأثیر بگذارد. مرزهای ناامن یا درگیری‌های نظامی می‌تواند بر زنجیره تأمین و مشارکت تأثیر بگذارد. بی‌ثباتی‌های سیاسی و نظارتی ممکن است ریسک سرمایه مانند هزینه بالای سرمایه یا ازدست‌دادن سرمایه را ایجاد کند. آشفتگی ژئوپلیتیک ممکن است منجر به ازدست‌رفتن دارایی‌ها به دلیل مصادره شود.
مدیریت همچنین نیاز به ارزیابی منصفانه از چارچوب زمانی تکامل ریسک دارد. بسیاری از خطرات ممکن است در طول سال‌ها یا دهه‌ها ظاهر شوند. برای مثال، نابرابری درآمد برای چند دهه با اعتراضات پراکنده و رویدادهای ژئوپلیتیکی، مانند اشغال وال‌استریت (OWS) و برگزیت، در حال افزایش بوده است. این می‌تواند به خشونت و درگیری تبدیل شود که سیاستمداران، جوامع و حتی خانواده‌ها را از هم جدا کند. شرکت‌ها باید از سناریوهای احتمالی ناشی از خطرات «کرگدن خاکستری» که توسط نویسنده و استراتژیست میشل وکر به‌عنوان تهدیدهای بسیار محتمل، تأثیرگذار و درعین‌حال نادیده گرفته شده تعریف شده است، آگاه باشند. برنامه‌ریزی سناریو با بازه‌های زمانی مختلف برای تدوین برنامه‌های پاسخ و اطمینان از تداوم کسب‌وکار مفید است.
همان‌طور که استادان شطرنج می‌توانند موقعیت‌های 25 تا 30 حرکت جلوتر را محاسبه کنند، برای هیئت‌مدیره مهم است که تفکر روبه‌جلو را به کار گیرند؛ زیرا ریسک ژئوپلیتیک توسط دولت‌ها، مذاهب و جامعه هدایت می‌شود. هرگونه گام اشتباهی که توسط این گروه‌ها برداشته شود می‌تواند توسط حلقه‌های بازخورد مثبت تقویت شود. این روابط دایره‌ای می‌تواند بر شهرت شرکت‌ها تأثیر بگذارد.
