در ادبیات مالی، چنان چه یکی از طرفین قراداد خواسته یا ناخواسته به تمام یا بخشی از تعهد خود عمل نکند، گویند فرد نکول کرده است. در بازار آتی اگر در روز سررسید یکی از طرفین قرارداد، به تعهد خود عمل نکند نکول صورت گرفته است.
نکول چگونه صورت می گیرد؟
در بازار آتی، در روز سررسید، خریدار و فروشنده می‌بایست اقدامات زیر را برای تسویه و تحویل انجام دهند:
اقدامات خریدار (متعهد به خرید) برای تسویه و تحویل قرارداد آتی:
- تکمیل فرم آمادگی تحویل
- تکمیل موجودی حساب اختیار بورس به میزان ارزش قرارداد آتی
اقدامات فروشنده (متعهد به فروش) برای تسویه و تحویل قراردادهای آتی:
- تکمیل فرم آمادگی تحویل
- تحویل زعفران (تهیه گواهی سپرده در کد بورسی یا در صورت تکمیل ظرفیت انبارها، زعفران فیزیکی)
در صورتی که خریدار و فروشنده هر یک از اقدامات فوق را انجام ندهند، به عنوان نکول‌کننده شناسایی می‌شوند.
اگر خریدار در روز تحویل نکول کند چه اتفاقی برای فروشنده می‌افتد؟
اگر در روز سررسید، خریدار تا مهلت تعیین‌شده (تا ۱۵ دقیقه پس از اتمام جلسه معاملاتی) فرم آمادگی تحویل را ثبت نکند یا موجودی حساب آتی خود را به میزان لازم تکمیل نکند، در واقع نکول کرده است.
نکته: خریداری که تا پایان جلسه معاملاتی آخرین روز معاملاتی آتی، موقعیت خرید خود را نبندد، چنان چه وارد فرآیند تحویل نشود، نکول کرده است. بنابراین، اگر خریدار فرم آمادگی تحویل را ثبت نکند، نکول کرده است و می‌بایست جرائم نکول را بپردازد.
نکته: پس از اتمام جلسه معاملاتی در روز سررسید، موقعیت باز خرید خریدار و موقعیت باز فروش فروشنده، از پورتفوی خریدار و فروشنده حذف می‌شود. چه موقعیت‌ها وارد فرآیند تسویه تحویل بشوند و چه نکول صورت بگیرد موقعیت‌های سررسیدشده، حذف می‌شوند.
اگر خریدار فرم آمادگی تحویل را ثبت نکند یا موجودی حساب آتی خود را تکمیل نکند، فرآیند تسویه و تحویل صورت نمی‌گیرد. در نتیجه گواهی سپرده‌های فروشنده، در کد بورسی وی باقی می‌ماند و به کد بورسی خریدار منتقل نمی‌شود. از سوی دیگر، مبلغ قرارداد از حساب آتی خریدار به حساب آتی فروشنده منتقل نمی‌شود. در این شرایط جرائم نکول از حساب در اختیار بورس، خریدار برداشت و به حساب در اختیار بورس فروشنده منتقل می‌شود.
در صورت نکول خریدار، آیا فروشنده ضرر می‌کند؟
طبق قرارداد آتی، فروشنده تصمیم داشته است دارایی‌اش (زعفران، پسته یا زیره) را با قیمت مشخص، در روز تحویل به فروش برساند. از روزی که فروشنده موقعیت فروش می‌گیرد تا روز سررسید، حساب معاملاتی وی بر اساس قیمت تسویه روزانه، به روزرسانی می‌شود. در نتیجه تغییرات قیمت به صورت سود یا زیان بر حساب عملیاتی وی اعمال می‌شود. همچنین در روز تحویل با توجه به همگرایی قیمت نقدی و آتی، تقریبا فرقی نمی‌کند فروشنده دارایی را به خریدار بازار آتی تحویل بدهد یا در بازار بورس به فروش برساند. همچنین فروشنده یک درصد از ارزش قرارداد را نیز به عنوان جریمه دریافت می‌کند. در صورت نکول خریدار، فروشنده می‌تواند گواهی سپرده‌های خود را روز کاری بعد، در بازار بورس دارد.
