در قرارداد آتی، دو طرف باهم توافق میکنند که در تاریخ مشخصی در آینده، مقدار معینی از یک کالا را با مبلغ تعیینشدهای معامله کنند. یعنی خریدار متعهد میشود که مبلغ تعیینشده را در سررسید قرارداد بپردازد و فروشنده هم متعهد میشود که میزان مشخصی از کالا را در آن موعد به خریدار تحویل دهد.
در قراردادهای آتی رسمی، برای این کالا استاندارد مشخصی هم تعیین میشود تا در موعد سررسید، کالای مطلوبی به دست خریدار برسد و از این نظر دچار ضرر نگردد. بازار آتی یکی از جذابترین ابزارهای مشتقه در بورس کالا میباشد. فلسفه وجودی بازار آتی پوشش ریسک قیمت محصولی ست که بهعنوان دارایی پایه در نظر گرفتهشده است. دلیل جذابیت بازار آتی علاوه بر پوشش ریسک و راحت شدن خیال تولیدکننده و مصرفکننده از نوسانات قیمت، وجود اهرم در معاملات، تضمین انجام معامله از طرف سازمان بورس، نقد شوندگی مناسب و استاندارد بودن دارایی پایه میباشد.
قرارداد آتی یعنی الان ما اقدام به خرید کالایی میکنیم اما تصمیم نداریم که همینالان کالا را تحویل بگیریم و درواقع میخواهیم چند ماه بعد کالا را تحویل گرفته و پول آن را بپردازیم، بنابراین به قراردادی که طی آن کالایی را اکنون و باقیمت مشخصی خریداری کنیم اما تحویل و پرداخت وجه آن در آینده صورت میگیرد، قرارداد آتی میگویند.
قراردادهای آتی کالا به این صورت است که، خریدار و فروشنده تعهد میدهند که در یک تاریخ مشخص در آینده، مقدار مشخصی از یک دارایی که قیمت مشخصی نیز دارد را، معامله کنند.
در بازار فیزیکی (نقدی) افراد وقتی سکه طلا را خریداری میکنند این انتظار را دارند که قیمت افزایش یابد تا آنها با فروش در قیمت بالاتر سود کسب کنند. یعنی معاملهگران فقط زمانی میتوانند از بازار سود کسب کنند که قیمتها رشد کند. ولی زمانی که قیمت طلا در حال کاهش است عملاً نمیتوانند انتظار سود داشته باشند، فقط میتوانند در صورت دارا بودن سکه با فروش آن از ضرر یا افزایش آن جلوگیری کنند.
برخلاف بازار نقدی در معاملات آتی سکه، افراد میتوانند هم در جهت افزایش قیمت و هم در جهت کاهش قیمت سود کسب کنند. یعنی وقتی قیمت افزایش مییابد افراد در قیمت پایین خرید خود را انجام داده و در قیمت بالاتر آن را به فروش میرسانند. از طرفی وقتی سرمایهگذاران پیشبینی میکنند که قیمتها کاهش خواهد یافت، در قیمت بالاتر اقدام به پیشفروش سکه کرده و پس از کاهش قیمتها اقدام به خرید همان تعداد سکه میکنند و از اختلاف بین فروش و خرید منفعت کسی میکنند. این سبب میشود که بدون توجه به شرایط اقتصادی شما بتوانید با تشخیص درست جهت بازار از حرکت قیمتها در هر طرف کسب سود کنید.
بعد از ثبت سفارش خریدوفروش، خریدار و فروشنده موفق به انجام معاملهشده و اصطلاحاً خریدار یک موقعیت تعهدی باز برای خرید و فروشنده یک موقعیت تعهدی باز برای فروش را اخذ مینماید.
بهعبارتدیگر، با توجه به روند الکترونیکی انجام معاملات آتی کالا که از طریق سامانه معاملات آنلاین انجام میشود، هنگام ثبت سفارش خرید در سیستم توسط یک معاملهگر، موقعیت بازخرید برای او ثبت میشود و برعکس، هنگامی که سفارش فروش توسط یک معاملهگر در این سامانه ثبت شود، موقعیت باز فروش برای او در سیستم ثبت خواهد شد.
لازم به ذکر است که خریدار یا فروشنده میتواند تا زمان سررسید قرارداد، موقعیت خود را حفظ کرده و در فرآیند تحویل یا تسویه، شرکت کند. اما موقعیت دیگری نیز برای خریدار و فروشنده وجود دارد؛ به این صورت که قبل از سررسید قرارداد، خریدار یا فروشنده قراردادهای آتی کالا میتوانند با انجام معامله معکوس، تعهدات خود را به شخص دیگری واگذار کنند و از موقعیت تعهد فعلی خود خارج شود. اگر یک معاملهگر در سامانه آنلاین یک سفارش خرید ثبت کند و این سفارش منجر به انجام معامله شود، این معاملهگر یک موقعیت بازخرید را اخذ کرده است.
بنابراین، موقعیت معکوس این موقعیت، موقعیت فروش است؛ به این صورت که معاملهگر باید جهت انجام معامله معکوس، سفارش فروش در همان سررسید را به ثبت برساند.
آفست کردن به این معناست که یک موقعیت تعهدی خرید یا فروش باز در یک قرارداد را با یک موقعیت تعهدی معکوس خرید یا فروش در همان قرارداد ببندید. درواقع، معاملهگر با انجام آفست قبل از تاریخ سررسید قرارداد خود، دیگر موقعیت تعهدی بازی نداشته و وارد فرآیند تحویل و تسویه نیز نخواهد شد.
توجه داشته باشید که برای آفست کردن، حتماً باید موقعیت معکوس مربوط به همان قراردادی باشد که در ابتدا گرفتهاید و تاریخ سررسیدش نیز همان باشد. اگر موقعیت معکوس برای قراردادی دیگر با تاریخ سررسید دیگری باشد، موقعیت اولیه آفست نمیشود؛ بلکه دو موقعیت معکوس، در دو تاریخ سررسید خواهید داشت. در این صورت، معاملهگر میتواند از تخفیف بین سررسید استفاده کند.